Język polski
Szczegółowe cele kształcenia i wychowania
Nadrzędnym celem jest wychowanie kompetentnego, świadomego odbiorcy literatury i kultury, znającego zarówno tradycję, jak i współczesną kulturę, poprzez nabywanie i rozwijanie umiejętności wsparte potrzebną wiedzą w zakresie kształcenia językowego i kulturalno-literackiego.
Cele szczegółowe
Wdrażanie do planowania własnego uczenia się:
- samodzielnego, w grupie, z pomocą nauczyciela;
- świadomego i odpowiedzialnego;
- uwzględniającego kontrolę przebiegu, rezultatów i postępu pracy.
Aranżowanie działania:
- celowego i odpowiedzialnego;
- indywidualnego i we współpracy;
- odtwórczego, przekształcającego i twórczego;
- integrującego ze środowiskiem, zaspokajającego poczucie więzi z innymi;
- zmierzającego do zdobywania wiedzy i umiejętności poprzez:
- mówienie, słuchanie, pisanie, czytanie, patrzenie, zauważanie, nazywanie, działania plastyczne, projektowanie, inscenizowanie;
- kultywowanie tradycji narodowej;
- wykorzystanie technologii informacyjnej.
Umożliwienie poznawania:
- różnych tekstów kultury (ich treści, gatunków, tworzywa, środków wyrazu), pozwalających poznać ojczyznę, zarówno tę najbliższą (dom, region), jak i dalszą (kraj) oraz uniwersalną (kultura, świat);
- źródeł informacji;
- struktury języka i sposobów jego funkcjonowania jako narzędzia porozumiewania się;
- tradycji i dokonań cywilizacyjnych ludzkości, zwłaszcza w kulturze europejskiej;
- pojęć związanych z literaturą, językiem, kulturą.
Stwarzanie okazji do komunikowania:
- werbalnego i niewerbalnego;
- poprawnego, skutecznego, adekwatnego do sytuacji;
- etycznego i estetycznego;
- kreatywnego.
Umożliwienie samopoznania w obszarach:
- akceptacja indywidualności własnej i drugiego człowieka;
- wiara we własne możliwości;
- dociekliwość intelektualna, niezależność myślenia i twórcze rozwiązywanie problemów;
- odpowiedzialność za własne uczenie się;
- krytycyzm i odwaga przeciwstawienia się postawom nieetycznym i zagrożeniom cywilizacyjnym;
- wrażliwość, optymizm, empatia, kultura osobista, moralność;
- potrzeby własne i drugiego człowieka, godność własna i innych, prawa jednostki i zbiorowości;
- wolność osobista a przewidywanie konsekwencji własnych zachowań, odpowiedzialność i obowiązki;
- samoocenianie i doskonalenie.
Treści nauczania pozwalają przede wszystkim uwrażliwić ucznia na uniwersalne wartości oraz skłonić go do refleksji dotyczących postaw moralnych i konsekwencji dokonywanych wyborów, a zadania wspomagają rozwój umiejętności sprawnego posługiwania się językiem ojczystym (dostosowanie środków językowych do sytuacji i celu wypowiedzi, opisywanie świata, ocenianie postaw i zachowań, precyzyjne formułowanie myśli).
Nadrzędnym kryterium doboru tekstów literackich i innych tekstów kultury są możliwości percepcyjne ucznia, walory artystyczne dzieł oraz sposób prowadzenia dialogu ze współczesnością. Bardzo ważnym aspektem jest również funkcja wychowawcza – wartości, do których się odwołują wybrane teksty kultury, mają pomóc młodemu człowiekowi w dokonywaniu mądrych wyborów, skłaniają do samodzielnych refleksji i ocen, rozwijają wrażliwość i zamiłowania artystyczne, a tym samym uczą aktywnego uczestnictwa w kulturze, szacunku dla tradycji, wpływają na rozwój osobowości ucznia.
Program Między nami zakłada integrację treści z zakresu kształcenia polonistycznego (kształcenie literackie, językowe, kulturowe), korelację z innymi przedmiotami oraz odwoływanie się do pozaszkolnych doświadczeń uczniów. Łączenie różnych działów kształcenia polonistycznego pozwala uczniom dostrzec związek między literaturą a językiem. Ideą jest więc możliwie najściślejsze połączenie zagadnień językowych z tekstami literackimi oraz wiadomości gramatycznych z formułowaniem precyzyjnych wypowiedzi pisanych i mówionych. Ważne jest również kształtowanie świadomości, że język to nie tylko narzędzie komunikacji, ale również niezwykle istotny element systemu kultury. Łączenie treści językowych z kształceniem literacko-kulturowym w myśl koncepcji programu Między nami jest powiązane z codziennymi doświadczeniami dzieci i młodzieży i bieżącymi wydarzeniami, szczególnie dotyczącymi literatury, teatru, filmu, sztuk plastycznych.
Tematyczne i problemowe ujęcie treści (teksty literackie i inne teksty kultury) pozwala uczniom nie tylko rozwijać umiejętności analizy i interpretacji, ale także służy zapamiętaniu i uporządkowaniu poznanych treści. Stwarza to również okazję do omawiania tych samych dzieł w różnych zestawieniach, odwoływania się do doświadczeń uczniów, porównywania kontekstów i tym samym postrzegania złożoności zjawisk w literaturze, kulturze i w świecie, w którym żyjemy.
Koncepcja programu Między nami ma spiralny układ treści i kształconych umiejętności. Oznacza to w kolejnych klasach odwołanie w dużym stopniu do najważniejszych umiejętności z klas poprzednich, ich utrwalenie oraz poszerzanie treści najistotniejszych z punktu widzenia założonych celów i podstawy programowej.
Ogólne zasady oceniania
- Ocenianie ma na celu wspieranie rozwoju intelektualnego i osobowościowego ucznia.
- Wymagania edukacyjne formułowane są w oparciu o podstawę programową oraz program nauczania języka polskiego w szkole podstawowej „Między nami”.
- Ocena ma dostarczać uczniom, rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach ucznia.
- Stosuje się sześciostopniową skalę ocen z możliwością stawiania plusów i minusów.
- Prace klasowe są obowiązkowe. Jeżeli z przyczyn losowych uczeń nie może pisać z całą klasą, to powinien to uczynić w terminie tygodniowym od momentu powrotu do szkoły.
- Prace klasowe są zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem, dyktanda dwa dni wcześniej, kartkówek natomiast nie zapowiada się.
- Wszystkie prace klasowe uczeń powinien poprawić, czyli dokonać analizy i korekty popełnionych błędów.
- Prace domowe są sprawdzane codzienne, ocenie podlegają tylko niektóre. Powinny być zapisane w zeszycie przedmiotowym, zeszycie ćwiczeń lub wykonane w formie wskazanej przez nauczyciela. Brak zeszytu przedmiotowego czy zeszytu ćwiczeń jest równoznaczny z nieodrobieniem pracy domowej.
- Przy ocenie pracy domowej bierzemy pod uwagę: oryginalność, rzeczowość, staranność, samodzielność.
- Brak pracy domowej nauczyciel odnotowuje w dzienniku. Kolejne nieodrobienie innej zadanej pracy wiąże się z otrzymaniem oceny niedostatecznej. Uczeń zobowiązany jest uzupełnić zaległą pracę domową.
- Dyktanda uczniów znajdują się w zeszytach do tego przeznaczonych, przechowuje je nauczyciel. Prace na oddzielnych kartkach, wypracowania, testy, kartkówki są również gromadzone przez nauczyciela.
- Raz w semestrze uczeń może zgłosić nieprzygotowanie do lekcji bez podania przyczyny.
Obszary podlegające ocenie
Zasady oceniania z języka polskiego obejmują ocenę umiejętności, postawę, aktywność oraz opanowane wiadomości przewidziane w programie nauczania.
Sposoby oceniania i informowania.
- Uczniowie oceniani są według skali określonej w przepisach ogólnych Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania.
- Na ocenę semestralną składają się następujące oceny cząstkowe:
- z odpowiedzi ustnych z działu kształcenie literackie i kulturalne, w tym za czytanie tekstu oraz czytanie ze zrozumieniem,
- z pisemnych prac domowych i klasowych,
- z nauki o języku,
- ze stosowania w praktyce zasad pisowni (dyktando),
- inne oceny: wygłaszanie tekstów z pamięci, testy i kartkówki sprawdzające wiadomości literackie i z nauki o języku, praca w grupach, praca na lekcji.
- Ocena śródroczna i końcowa:
- ocena semestralna nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych (oceny z prac klasowych- zaznaczane w dzienniku kolorem czerwonym- mają największy wpływ na ocenę semestralną)
- ocena końcoworoczna obejmuje osiągnięcia uczniów w I i II semestrze.
- O postępach w nauce uczeń i jego rodzice informowani są w formie:
- oceny (stopnia szkolnego),
- oceny opisowej (recenzji prac).
- Sposoby kontroli różnych form aktywności uczniów:
- sprawdzanie prac domowych,
- prace klasowe,
- testy,
- kartkówki (są niezapowiedziane, trwają 10 – 15 min, mogą być sprawdzeniem pracy domowej, obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji),
- przepytywanie przy tablicy,
- Uczniowie, którzy otrzymali oceny niedostateczne z prac klasowych, dyktand, testów mają obowiązek ich poprawienia w ciągu tygodnia. Dla wszystkich poprawiających ustala się jeden termin.
Ogólne kryteria oceniania
- Prace stylistyczne.
Prace pisemne zawierają recenzję tłumaczącą ocenę, podkreślającą zalety
i informującą o elementach, które należy poprawić.
- Sprawdzian ortograficzny (dyktando):
0 błędów - celujący
1 błąd - bardzo dobry
2-3 błędy - dobry
4 błędy - dostateczny,
5-6 błędów - dopuszczający
7 błędów i więcej - niedostateczny
Błędem ortograficznym w powyższym rozumieniu jest pisownia wyrazów
niezgodna ze znanymi uczniowi zasadami pisowni.
Oprócz błędów ortograficznych wyróżnia się również usterki. 3 usterki
traktuje się jak 1 błąd ortograficzny.
Za usterkę uważa się np. przestawienie liter, gubienie liter,
opuszczanie znaków diakrytycznych ( ale tylko w tych przypadkach, gdzie
nie zachodzi różnicowanie głosek np. "idą = ida"). Trzy błędy interpunkcyjne traktuje się jako jeden błąd ortograficzny.
- Prace domowe.
Przy wystawianiu oceny bierze się pod uwagę rzeczowość pracy, staranność, oryginalność, styl, ortografię i interpunkcję. Nie wszystkie prace domowe podlegają ocenie.
Jeśli zdarzy się tak, że uczeń ma zadanych kilka ćwiczeń, to brak nawet jednego z nich traktowany jest jak brak pracy domowej. Brak zeszytu przedmiotowego lub zeszytu ćwiczeń , gdy była zadana praca domowa, jest równoznaczny z jej brakiem.
- Wypowiedzi ustne.
Oceniana jest logika i rzeczowość wypowiedzi ucznia. Zdania powinny być rozwinięte, poprawne pod względem stylistycznym i językowym. Szczególną uwagę zwraca się na formułowanie własnych opinii i sądów.
Przy odpowiedzi z nauki o języku wiedza musi być poparta umiejętnością wykonywania ćwiczeń, które nauczyciel proponuje. Sprawdza się w ten sposób umiejętność stosowania wiedzy w praktyce.
- Zeszyt przedmiotowy.
Każdy uczeń ma obowiązek prowadzenia zeszytu przedmiotowego. Zapisuje w nim wszystko zgodnie ze wskazówkami nauczyciela. Zeszyt powinien być prowadzony starannie i w miarę możliwości bezbłędnie – szczególnie notatki przepisywane z tablicy. Sprawdzany jest pod kątem poprawności językowej i ortograficznej zapisanych w nim notatek i prac domowych oraz ich kompletności. Musi posiadać wszystkie prace domowe, notatki ,ćwiczenia , tematy lekcji i daty.
Uczeń, który był nieobecny na lekcji, ma obowiązek uzupełnienia notatek oraz prac domowych za czas swojej nieobecności.
Ocenie podlega również estetyka zeszytu.
- Czytanie.
Ocenia się technikę czytania:
poprawność, wyraźność, wyrazistość, płynność, uwzględnienie znaków przestankowych, pauz, akcentów logicznych, różnicowanie tempa i tonu głosu, rozumienie treści tekstu;
Czytanie z podziałem na role
Ocenia się:
oddawanie głosem charakteru postaci; odróżnienie tekstu narracyjnego od partii dialogowych.
Kryteria oceniania czytania cichego
Ocenia się:
tempo czytania, rozumienie treści przeczytanego tekstu, umiejętność wyodrębnienia elementów świata przedstawionego, umiejętność zaznaczania
i wskazywania odpowiednich fragmentów, ważnych informacji.
OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY IV
niedostateczny
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy czwartej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności
dopuszczający
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy czwartej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności
dostateczny
poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy czwartej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
z podstawy programowejuczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
dobry
uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania i wynikające
z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
bardzo dobry
uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach
celujący
uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających
z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY IV
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób
reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny
wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym niedługim tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej
rozumie ogólny sens słuchanych utworów
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny
wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich akapitach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
rozumie dosłowne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
rozumie ogólny sens czytanych utworów
stara się czytać teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
mówi o swoich reakcjach czytelniczych
dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce, z pomocą nauczyciela wskazuje epitet, porównanie, przenośnię, rymy
wie, co tworzy rytm
wskazuje wers, strofę, refren
odróżnia fikcję od rzeczywistości
odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych
określa wybrane elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
zna cechy baśni i legendy
wyodrębnia komiks, film i spektakl spośród innych przekazów i tekstów kultury
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem
formułuje pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym
wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
wyraża wprost swoje intencje
odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie,
stosuje zwroty grzecznościowe podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu
za pomocą kilku zdań opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę
za pomocą kilku prostych zdań opisuje obraz, ilustrację, plakat
stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
wygłasza tekst utworu z pamięci
PISANIE
stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu
zna podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó – u, rz – ż, ch – h
dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
uzupełnia prosty schemat, tabelę
zna podstawowe zasady układu graficznego listu prywatnego, dialogu, ramowego planu wypowiedzi i z pomocą nauczyciela zapisuje list, dialog, układa plan ramowy wypowiedzi,
zapisuje kilkuzdaniowe opowiadanie odtwórcze
za pomocą kilku prostych zdań tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci, zwierzęcia
za pomocą kilku prostych zdań tworzy opis obrazu, ilustracji, plakatu
stara się o estetykę zapisu wypowiedzi
III. Kształcenie językowe
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa (np. dobiera wyrazy bliskoznaczne oraz wyrazy pokrewne w rodzinę wyrazów)
składni (konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze, złożone i równoważnik zdania, wskazuje orzeczenie w zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające)
fleksji (wskazuje czasowniki, rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych
fonetyki (zna alfabet, dzieli wyrazy na litery, głoski i sylaby)
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słucha innych i uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi
powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii
rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi
określa temat i główną myśl tekstu
oddziela informacje ważne od drugorzędnych
wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
poprawnie artykułuje i akcentuje wyrazy, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera odpowiednie informacje ze słownika ortograficznego, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
nazywa swoje reakcje czytelnicze
nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich (epitet, porównanie, przenośnia, rym), rozumie funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz
użytkowe
odróżnia autora od osoby mówiącej w utworze
określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia
wskazuje cechy baśni i legendy w utworze
rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotka, rym, refren
zna pojęcia: gra aktorska, dekoracja, kostiumy, rekwizyty, inscenizacja, scena, widownia, próba
przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym)
odczytuje morał baśni
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej
dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
formułuje pytania otwarte
udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
wypowiada się w kilku logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturąstosuje zwroty grzecznościowe i odpowiednie konstrukcje składniowe (np. tryb przypuszczający) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku
chronologicznym, streszcza utwory fabularne
opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
recytuje utwór poetycki, oddając jego ogólny nastrój i sens
stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
PISANIE
stosuje podstawowe zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji
odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
dzieli wyrazy na głoski i litery, rozróżnia funkcję zmiękczającą i sylabotwórczą i
w typowych przykładach
konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
w zależności do adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
zapisuje pytania otwarte
udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
samodzielnie zapisuje dialog
dzieli wypowiedzi na części kompozycyjne
tworzy ramowy plan wypowiedzi
układa opowiadanie odtwórcze
redaguje notatkę w formie prostego schematu, tabeli, planu
zapisuje prostą instrukcję, np. przepis kulinarny, zasady gry
tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci, zwierzęcia, obrazu,
ilustracji, plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
w liście prywatnym, dialogu, zaproszeniu stosuje odpowiedni układ graficzny
III. Kształcenie językowe
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa (wykorzystuje wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne w tworzonym tekście, tworzy rodzinę wyrazów)
składni (konstruuje zdania pojedyncze proste i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych)
fleksji (określa formę gramatyczną czasowników, rzeczowników, przymiotników; łączy wypowiedzenia składowe za pomocą spójnika w wypowiedzenie złożone; poprawnie zapisuje formy bezokoliczników oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego czasowników w czasie przyszłym i przeszłym)
fonetyki (wykorzystuje umiejętność dzielenia wyrazów na sylaby przy przenoszeniu wyrazów do następnej linijki)
stosuje zasady estetycznego zapisu tekstu
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: rysuje plan, ilustracje do tekstu, formułuje pytania
właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
CZYTANIE
wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
rozumie funkcję akapitu
oddziela informacje ważne od drugorzędnych
wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach
rozumie funkcje części składowych wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji i intonacji
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera informacje niewyrażone wprost z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia
identyfikuje baśń i legendę
rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu
rozumie funkcję akapitu jako logicznie wyodrębnionej całości w tekście
objaśnia znaczenia porównań i przenośni w tekście
wyodrębnia elementy dzieła filmowego, odróżnia film animowany i aktorski
charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
odczytuje przesłanie utworu
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
przedstawia własne zdanie w rozmowie
świadomie dobiera intonację zdaniową
udziela odpowiedzi w formie krótkiej wypowiedzi
uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami
łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe w zdaniu
wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, czasownika
gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw
wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym,
streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki
w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
objaśnia znaczenia dosłowne i metaforyczne wyrazów
odróżnia wyrazy pokrewne od synonimów
wygłasza tekst poetycki z pamięci, posługując się pauzą, barwą głosu
stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
PISANIE
stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji oraz potrafi je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach pochodnych i rodzinie wyrazów)
w kilkuzdaniowych wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe
i stosuje się do zasad interpunkcji
w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, czasownika
w tekstach świadomie stosuje wyrazy bliskoznaczne
w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw
układa życzenia, zapisuje przepis, instrukcję, ogłoszenie
stosuje akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
pisze logiczne i uporządkowane pod względem chronologicznym opowiadanie, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń
zapisuje dialog w opowiadaniu
w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę,
obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
III. Kształcenie językowe
Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa (wzbogaca tworzony tekst wyrazami bliskoznacznymi i przeciwstawnymi)
składni (stosuje różnorodne typy zdań: pojedyncze i złożone oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji)
fleksji (używa odmiennych części mowy w poprawnych formach)
fonetyki (stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby
w poprawnym ich zapisie)
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi
odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów prozatorskich i poetyckich
wyraża swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
nazywa intencje nadawcy komunikatu
CZYTANIE
wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je
w wypowiedzi np. opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą
oddziela informacje ważne od drugorzędnych i wykorzystuje je w odczytywaniu
znaczeń dosłownych i przenośnych
odczytuje i wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie
i notatcewskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach
ma świadomość konstrukcji wypowiedzi i rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami
objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze
epickim
wykorzystuje wiedzę na temat wersu, zwrotki, rymu do interpretacji utworu
objaśnia funkcję epitetów, porównań i przenośni w tekście
wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych programy informacyjne, rozrywkowe, reklamy
charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość; konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych
rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego
udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznym
w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy związane z omawianą tematyką
poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego
i niemęskoosobowego w czasie przeszłym i przyszłym
w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła
interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści utworu
wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka
PISANIE
komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów
uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznymw wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy związane z omawianą tematyką
komponuje i przekształca plan wypowiedzi
pisze opowiadanie twórcze, list z perspektywy bohatera, baśń
w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła
dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu
III. Kształcenie językowe
Sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa (dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, odpowiednio dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej)
składni (tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, dba o poprawną interpunkcję wypowiedzeń złożonych)
fleksji (w wypowiedziach stosuje w poprawnych formach odmienne i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, w tym poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasie przeszłym i przyszłym)
fonetyki (biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je w poprawnym zapisie wyrazów)
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
CZYTANIE
czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach w tworzeniu własnych wypowiedzi
odczytuje głośno utwory poetyckie i prozatorskie i je interpretuje
DOCIERANIE DO INFORMACJI- SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera i wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
wskazuje elementy baśni i legendy w innych tekstach kultury
dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam
odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania
podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie czwartej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
PISANIE
tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną,
fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi
III. Kształcenie językowe
świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki
OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA
DLA KLASY V
niedostateczny
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności
dopuszczający
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności
dostateczny
poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
z podstawy programowejuczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
dobry
uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania
i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
bardzo dobry
uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów
w nowych sytuacjach
celujący
uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających
z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY V
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy
reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie
wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
odczytuje informacje zamieszczone na przykład w słowniczku przy tekście, przy obrazie
rozumie ogólny sens czytanych utworów
czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym
stara się poprawnie akcentować wyrazy
samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela lub uczniów wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
rozpoznaje następujące formy wypowiedzi: życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis
wybiera najważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wie, jakiego typu informacje znajdują się w słowniku ortograficznym, słowniku wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
potrafi sprawdzać pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
pod kierunkiem nauczyciela odszukuje wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
i sprawdza użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
mówi o swoich reakcjach czytelniczych
dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
z pomocą nauczyciela wskazuje apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, obrazy poetyckie, uosobienie, ożywienie, wyraz dźwiękonaśladowczy
zna pojęcia: autor, adresat i bohater wiersza
odróżnia teksty użytkowe od literackich
odróżnia utwory pisane wierszem i prozą
krótko mówi o wybranych elementach świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: bohater, akcja, wątek, fabuła, wie, czym jest punkt kulminacyjny
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, przypowieść i nowelę, podaje
z pomocą nauczyciela ich główne cechyzna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela
zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, rytm
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kulturyprzypisuje podstawowe cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
z pomocą nauczyciela podejmuje próby odczytania sensu metaforycznego utworów
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych właściwych podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do typowej sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie
formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu
wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
wyraża wprost swoje intencje
w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, postać, zwierzę itp.
wygłasza tekst utworu z pamięci
posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy
składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy w punktach krótką wypowiedź
o cechach instrukcji, np. zasady gry
PISANIE
stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, dwukropek przy wyliczeniu, przecinek, myślnik w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
poprawnie zapisuje głoski miękkie
zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
zna podstawowe zasady dotyczące pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami
odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
zna i próbuje stosować podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
z pomocą nauczyciela zapisuje list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartki z dziennika i pamiętnika, notatkę i streszczenie
pisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń
tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu
stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
stara się, by wypowiedzi były czytelne
konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, by były one poprawne pod względem językowym
przepisuje cytat w cudzysłowie
III. Kształcenie językowe
Zna podstawową wiedzę językową w zakresie:
słownictwa (np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe)
składni – konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, złożone i równoważnik zdania, wskazuje podmiot i orzeczenie w typowym zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające, neutralne i wykrzyknikowe, wskazuje w zdaniu wyrazy, które łączą się ze sobą, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika
fleksji – odmienia według wzoru lub z niewielką pomcą nauczyciela rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, potrafi podać przykłady zaimków, wskazuje czasowniki w różnych czasach, trybach, rzeczowniki własne i pospolite, przymiotniki, przysłówki i zaimki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, oddziela temat od końcówki w wyrazach znanych z lekcji, stopniuje przymiotniki i przysłówki, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no,
-to), przyimek, partykułę i wykrzyknikfonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, z pomocą nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, podaje przykłady głosek ustnych
i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, dzieli wyrazy litery i sylaby, zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę
w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatówpowtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w omawianych w klasie tekstach literackich oraz sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy
przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu, zwłaszcza
w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprostokreśla temat i główną myśl tekstu, zwłaszcza na poziomie dosłownym
czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
w prostych tekstach oddziela fakty od opinii
wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
nazywa swoje reakcje czytelnicze
nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich: apostrofa, powtórzenia, zdrobnienie, uosobienie, ożywienie, podmiot liryczny, (także zbiorowy), wyraz dźwiękonaśladowczy
z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
dostrzega funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) i użytkowe
określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: wątek, akcja, fabuła, punkt kulminacyjny
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
i trzecioosobowegowskazuje cechy mitu, bajki, przypowieści i noweli w utworze
samodzielnie cytuje morał bajki i sens przypowieści
rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym, refren
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownymzna pojęcia: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, a także odmiany filmu
przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
opowiada, streszcza przeczytane teksty, odczytuje sens omawianych utworów na poziomie metaforycznym
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnychw typowych sytuacjach dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
formułuje pytania otwarte
udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
wypowiada się w logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą, filmem itp.wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia
opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot itp.
recytuje utwory poetyckie, oddając jego ogólny nastrój i sens
stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
składa życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe
posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
PISANIE
stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, najczęściej stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące używania przecinka (np. przecinek przy wymienianiu) i dwukropka, myślnika w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i najczęściej stosuje podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami, cząstki -by z czasownikami
potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
zna i stosuje podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika notatki, streszczenia
zapisuje, uzwględniając większość niezbędnych elementów, krótki list oficjalny, kilkuzdaniowy wywiad, plan ramowy i (z pomocą nauczyciela) szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (np. w tabeli) i proste krótkie streszczenie
układa opowiadanie odtwórcze i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń, wprowadza podstawowe elementy opisu świata przedstawionego
tworzy na ogół poprawny opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
stosuje co najmniej trzy akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
na ogół zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
w zależności od adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
stara się dostrzegać błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać
wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie
III. Kształcenie językowe
W typowych sytuacjach stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa – wykorzystuje zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazoweskładni – rozpoznaje i konstruuje zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; neutralnych, wskazuje podmiot i orzeczenie, łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika, konstruuje wykres zdania pojedynczego
fleksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, określa formę gramatyczną czasowników w różnych czasach, trybach, rozpoznaje na typowych przykładach typy liczebników, podaje przykłady zaimków i wyjaśnia ich funkcję, oddziela temat od końcówki w typowych wyrazach odmiennych, stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na
-no, -to), stosuje wykrzykniki i partykuły, rozpoznaje zaimki w tekście)fonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby, dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
i nosowe, potrafi je nazywać, wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów, zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: pisze plan, formułuje pytania
właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
CZYTANIE
krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
rozpoznaje dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakt od opinii
omawia temat i główną myśl na poziomie dosłownym, formułuje ogólne wnioski, próbuje omówić je na poziomie przenośnym
czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, stara się interpretować je głosowo
głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji, akcentowania
i intonacjiwskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie i rozumie ich funkcję, posługuje się akapitami
wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach, pamiętnikach, relacjach
wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
w razie potrzeby sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych
samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
odnajduje w omawianych tekstach apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze i objaśnia ich znaczenie
rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza
wskazuje obrazy poetyckie w liryce i rozumie ich funkcję
wskazuje cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: narrator, akcja, fabuła, wątek, punkt kulminacyjny
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
i trzecioosobowegoidentyfikuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, wskazuje ich cechy
przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, refrenu
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury, omawia je na poziomie dosłownym i probuje je zinterpretowaćużywa pojęć: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, kadr, ujęcie, a także zna odmiany filmu, wyodrębnia elementy dzieła filmowego, odróżnia różne gatunki filmowe
charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
odczytuje sens analizowanych utworów na poziomie semantycznym (dosłownym),
a z niewielką pomocą nauczyciela – na poziomie przenośnymwskazuje neologizmy w tekście
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnychdostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie w typowych sytuacjach dobiera różne rodzaje wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, świadomie dobiera intonację zdaniową
udziela odpowiedzi w formie krótkiej, sensownej wypowiedzi
łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu
wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, przysłówka, liczebnika i czasownika
gromadzi wyrazy określające i nazywające na przykład cechy wyglądu i charakteru
wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe
aktywnie uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami
w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
wygłasza z pamięci teksty poetyckie, posługując się pauzą, barwą głosu
świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
odróżnia znaczenia dosłowne wyrazów od metaforycznych i objaśnia znaczenia metaforyczne
dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
PISANIE
bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w większości typowych sytuacji w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przecinek przy wymienianiu oraz przed wybranymi zaimkami), dwukropka, myślnika; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, nie z różnymi częściami mowy, -by z czasownikami
i interpunkcji oraz potrafi je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach neutralnych i zdrobnieniach)zna i stosuje wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
zna i stosuje zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego
i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczeniazapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenieukłada spójne, uporządkowane pod względem chronologicznym poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, stara się, aby były one wierne utworowi / pomysłowe, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń, wprowadza dialog, a także elementy innych form wypowiedzi, np. opis
stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
w sposób uporządkowany opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach
w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy na przykład charakteru na podstawie zachowań i postaw
dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu
III. Kształcenie językowe
Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa – wzbogaca tworzony tekst na przykład zdrobnieniami, wyrazami bliskoznacznymi, przeciwstawnymi, związkami frazeologicznymi
składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, neutralnych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot i orzeczenie, buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia
i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu, tworząc wykres zdania pojedynczego, stosuje się do zasad poprawnej interpunkcjifleksji – rozpoznaje i poprawnie odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i określa ich formę, rozpoznaje czasy i typy liczebników, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), wskazuje zaimki w tekście, podaje ich przykłady, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków, używa odmiennych części mowy w poprawnych formach
fonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby,
a także różnic między pisownią i wymową w poprawnym ich zapisie, bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne, bezdźwięczne, dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów w języku polskim
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi
samodzielnie i krytycznie wybiera różnorodne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie dostosowanej do potrzeb (np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź), rozpoznaje nastrój i nazywa intencje nadawcy komunikatu
odczytuje i omawia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
wyraża spójne zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
CZYTANIE
charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
wyjaśnia dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi na przykład opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą
oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakty od opinii i wykorzystuje je
w odczytywaniu znaczeń dosłownych i przenośnych, dokonuje selekcji materiału na podstawie faktów i opinii zawartych w tekścieszczegółowo omawia temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym i przenośnym
czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę na przykład na wyrażane emocje i interpunkcję
głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu; poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które
w języku polskim akcentuje się nietypowoma świadomość konstrukcji wypowiedzi, rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
świadomie posługuje się akapitami w celu oddzielania od siebie poszczególnych zagadnień
płynnie oddziela fakty od opinii w dłuższych tekstach
wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach
odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce
wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
systematycznie korzysta ze słownika ortograficznego
wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
świadomie używa słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny w celu wzbogacenia warstwy językowej tekstu
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
swobodnie opowiada o swoich reakcjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia
i opisuje utwór, konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcamiodnajduje w utworze poetyckim apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, objaśnia ich funkcję
i znaczenie przenośnerozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nie utożsamiając ich ze sobą; wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego, adresata i bohatera wiersza do interpretacji utworu
szczegółowo omawia obrazy poetyckie w wierszu i ich funkcję w utworze
szczegółowo omawia cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
• objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim
identyfikuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, szczegółowo omawia ich cechy
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora trzecioosobowego i dostrzega różnice między narracją pierwszo- i trzecioosobową
objaśnia morał bajki na poziomie metaforycznym, samodzielnie odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
rozumie funkcję: wersu, zwrotki, rymu, refrenu w ukształtowaniu brzmieniowej warstwy tekstu
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnymfunkcjonalnie używa w swoich wypowiedziach pojęć z zakresu filmu i radia, m.in. gra aktorska, reżyser, scenariusz, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa itd.), ekranizacja, kadr, ujęcie, słuchowisko; wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska
i różne gatunki filmowecharakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami i doświadczeniami innych bohaterów literackich
samodzielnie odczytuje sens utworów na poziomie dosłownym i przenośnym
rozumie pojęcie neologizm, wskazuje neologizmy w tekście, rozumie zasady ich tworzenia
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające
i rozkazującerozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego
udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową,poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
i adresata wypowiedziw rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny język, bogate słownictwo oraz frazeologizmy związane z omawianą tematyką
w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłaszanych z pamięci lub recytowanych utworów
interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
swobodnie dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne
i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazoweświadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów (również akcentowanych nietypowo) i intonowania wypowiedzeń
składa pomysłowe życzenia, tworzy precyzyjną wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka
PISANIE
bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik, wielokropek, średnik; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów; płynnie stosuje poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich
bezbłędnie odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
pisze bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym list oficjalny, wywiad, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, notatkę biograficzną, streszczenie
zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
z dziennika i pamiętnika, notatkę biograficzną (w różnych formach) i streszczenie, dba
o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim danychukłada szczegółowe/pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, list z perspektywy bohatera, list oficjalny, dziennik i pamiętnik, streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
i uwzględniając hierarchię wydarzeńświadomie wprowadza dialog do opowiadania jako element rozbudowanej kompozycji, wprowadza inne formy wypowiedzi, np. opisu, charakterystyki bezpośredniej, świadomie stara się różnicować język bohaterów i narratora
w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał odbiorcy jej czytanie
tworzy szczegółowy, dobrze skomponowany opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznymw wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny
dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym
sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, potrafi płynnie wprowadzić cytat do własnego tekstu
III. Kształcenie językowe
Sprawnie stosuje i wykorzystuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie dobiera zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne, przeciwstawne i frazeologizmy, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej
składni – swobodnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone, równoważniki zdań, wskazuje podmiot i orzeczenie, tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki, dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych)
fleksji – rozpoznaje i stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne
i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), stosuje formy różnych czasów i trybów czasownika, typy liczebnika, zaimki, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami, poprawnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków, wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznymfonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je
w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
CZYTANIE
samodzielnie czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi
odczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz je interpretuje
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym
szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
dba o czystość i poprawność swojej wypowiedzi, korzystając z różnych źródeł: słowników, poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści w innych tekstach kultury
dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam
odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania
podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
PISANIE
tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym twórczym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi
III. Kształcenie językowe
świadomie stosuje i twórczo wykorzystuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji
i fonetyki
OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA
DLA KLASY VIniedostateczny
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy szóstej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności
dopuszczający
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy szóstej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności
dostateczny
poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy szóstej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
z podstawy programowejuczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
dobry
uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania
i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
bardzo dobry
uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów
w nowych sytuacjach
celujący
uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających
z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY VI
(umiejętności ucznia – absolwenta drugiego etapu edukacyjnego szkoły podstawowej)
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
skupia uwagę na krótkich i dłuższych wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy
reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
powtarza ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, prostego tekstu poetyckiego, fabuły usłyszanej historii
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich i użytkowych
rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, zachętę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie
wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w jego dosłownej warstwie i wyrażone wprost
rozumie ogólny sens czytanych utworów
czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym
stara się poprawnie akcentować wyrazy
samodzielnie lub z niewielką pomocą wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
rozpoznaje życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis, list, dedykację
wybiera njważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu, potrafi odszukać
i poprawnie przepisać cytat na zadany temat
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
potrafi sprawdzić pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym, korzystać ze słownika języka polskiego, słownika wyrazów obcych
potrafi odszukać wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych, umie z pomocą nauczyciela sprawdzić użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny
potrafi znaleźć prostą informację w internecie, stara się wyszukiwać wiarygodne informacje
z pomocą bibliotekarza korzysta z zasobów bibliotecznych, w tym ze słowników specjalnych, np. terminów literackich
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
krótko mówi o swoich reakcjach czytelniczych i temacie utworu
dostrzega zabiegi stylistyczne w znanych mu z lekcji utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce; z pomocą nauczyciela wskazuje w znanych mu z lekcji utworach typowe przykłady następujących środków poetyckich: epitet, porównanie, przenośnia, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofa, powtórzenie, zdrobnienie, zgrubienie, anafora, pytanie reoryczne, i podaje ich przykłady
zna i wyjaśnia pojęcia podmiot liryczny, autor, adresat wiersza i bohater wiersza
odróżnia teksty użytkowe od literackich, z pomocą nauczyciela rozpoznaje tekst publicystyczny, informacyjny, reklamowy
odróżnia utwory pisane wierszem i prozą, stosuje terminy wiersz, proza
krótko i na ogół trafnie określa wybrane elementy świata przedstawionego w utworze epickim omówionym na lekcji, takie jak: czas i miejsce wydarzeń, akcja, wątek główny, fabuła, wydarzenia, bohater (pozytywny – negatywny), z pomocą nauczyciela określa wątki poboczne utworu i punkt kulminacyjny
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
odróżnia dialog od monologu
rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, hymn, legendę, przypowieść i nowelę, dziennik, pamiętnik, powieść, podaje ich główne cechy, nazywa rodzaj omówionej na lekcji powieści (obyczajowej, fantasy, fantastycznonaukowej, historycznej, przygodowej)
zna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela
zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, liczba sylab w wersie, wskazuje je w wierszach znanych z lekcji
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie, film, program telewizyjny (np. informacyjny, rozrywkowy) spośród innych przekazów i tekstów kultury, operuje podstawowym słownictwem związanym z teatrem (np. akt, kurtyna, gra aktorska, publiczność, rekwizyt, rola, dekoracja, efekty specjalne), dostrzega różnice fabularne między tekstem literackim a jego adaptacją
odczytuje treść komiksu
wymienia tytuły filmów, seriali, spektakli, programów radiowych i telewizyjnych, wysłuchane koncerty, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży
przypisuje podstawowe cechy bohaterom, krótko opowiada o ich doświadczeniach oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, koleżeńskość – egoizm, pracowitość – lenistwo
rozumie pojęcie fikcji literackiej, potrafi (z reguły poprawnie) odszukać w utworze poznanym na lekcji elementy prawdziwe, prawdopodobne (realistyczne) i fantastyczne
odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym), a z pomocą nauczyciela na poziomie symbolicznym
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych obowiązujących podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie; stara się stosować język adekwatny do różnych sytuacji, odróżnia język oficjalny od nieoficjalnego
formułuje pytania i udziela prostych pod względem konstrukcyjnym odpowiedzi, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
mówi na temat, opowiada o zdarzeniach, akcji książki, filmu
wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
wyraża wprost swoje intencje
w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat, przedmiot, miejsce, postać, zwierzę
wygłasza z pamięci tekst utworu poetyckiego
potrafi wygłosić kilkuzdaniowe, schematyczne przemówienie, operając się na materiale lekcyjnym
posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy
składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
potrafi sformułować prostą tezę i dobrać argument oraz przykład do tezy, krótko uzasadnia swoją opinię
PISANIE
stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, potrafi zastosować dwukropek, przecinek, myślnik (również w zapisie dialogu), cudzysłów, rozumie funkcję średnika, nawiasu i wielokropka w zdaniu
dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu, stosuje akapit, oznaczając
w nim wstęp, rozwinięcie, zakończeniepoprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
potrafi wymienić niektóre spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, stara się oddzielać przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym
zna podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego i nieoficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, instrukcji, przepisu kulinarnego, kartki
z dziennika, pamiętnika, streszczenia, sprawozdania z wydarzenia; zapisuje je z niewielką pomocą nauczyciela; potrafi zapisać proste życzenia, dedykację, podziękowania, ogłoszenie, zaproszeniepisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń
pisze kilkuzdaniowy tekst o charakterze argumentacynjym na tematy związane
z codziennym życiemsporządza krótką charakterystykę na podstawie planu i słownictwa zgromadzonego na lekcji
próbuje zredagować kilkuzdaniowy opis przeżyć
tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu, opisując usytuowanie elementów, ich kształt, wielkość i kolorystykę
w dłuższych formach wypowiedzi pisemnych stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
jego wypowiedzi są czytelne
konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, aby były poprawne pod względem językowym
rozróżnia współczesne formy komunikatów (np. e-mail, SMS) i odpowiednio się nimi posługuje, zachowując podstawowe zasady etykiety językowej
III. Kształcenie językowe
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa – np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne
i antonimy, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe, podaje przykłady wyrazów wieloznacznych, związków frazeologicznych, przysłówskładni – wymienia rodzaje zdań: pojedyncze oznajmujące, rozkazujące, pytające, zdania złożone; konstruuje poprawne zdania pojedyncze; stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu; rozróżnia zdania pojedyncze, złożone i równoważnik zdania; wskazuje podmiot (wyrażony rzeczownikiem) i orzeczenie (czasownikowe) w typowym zdaniu; wie, że podmiot można wyrazić różnymi częściami mowy; odszukuje orzeczenie imienne w zdaniach znanych z lekcji; wymienia pozostałe części zdania: przydawka, dopełnienie, okolicznik, podaje pytania, na które odpowiadają; zna pojęcia związek wyrazowy, wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny, grupa podmiotu, grupa orzeczenia; wskazuje w zdaniu wyrazy, które się ze sobą łączą; rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika; z pomocą nauczyciela lub odnosząc się do schematu sporządza wykres zdania pojedynczego; rozpoznaje na przykładach z lekcji zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie; sporządza wykres prostego, krótkiego zdania złożonego)
fleksji – rozpoznaje i odmienia rzeczowniki o typowej odmianie, czasowniki, przymiotniki, liczebniki i wymienia większość ich typów; podaje pytania, na które odpowiadają odmienne i nieodmienne części mowy; podaje przykłady różnych rodzajów liczebników, zaimków, odmienia zaimki; z reguły poprawnie określa czas, osobę, liczbę, rodzaj, tryb czasownika, a z niewielką pomocą nauczyciela aspekt: dokonany, niedokonany, stronę czasownika; wskazuje rzeczowniki własne i pospolite; odmienia i stopniuje przymiotniki; oddziela temat od końcówki w wyrazach znanych z lekcji; stopniuje przysłówki; rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to); podaje przykłady przyimka, partykuły, spójnika i wykrzyknika; poprawnie odmienia najbardziej popularne wyrazy o nietypowej odmianie; odmienia według wzoru czasowniki typu wziąć
fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, przy pomocy nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne; podaje przykłady głosek ustnych i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, litery i sylaby; zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim i stara się je stosować
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje główne intencje nadawcy
i nastrój słuchanych komunikatówpowtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, tekstu poetyckiego, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich i użytkowych
rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy
przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu, zwłaszcza w jego dosłownej warstwie i wyrażone wprost
określa temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym
czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
oddziela fakty od opinii w prostych tekstach
wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, śródtytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu, dedykacji, podziękowania, listu
wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu, wyszukuje cytaty na zadany temat i poprawnie je zapisuje
wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym, korzysta ze słownika języka polskiego, słownika wyrazów obcych, potrafi znaleźć hasło w słowniku frazeologicznym, potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii
rozwija umiejętności posługiwania się technologią informacyjną oraz zasobami internetowymi i wykorzystuje te umiejętności do swoich potrzeb
stara się rozwijać umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji
zna i stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
nazywa swoje reakcje czytelnicze, określa temat czytanego utworu i próbuje określić jego problematykę
nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich (epitet, porównanie, przenośnię, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, zgrubienia, obrazy poetyckie, anaforę, pytanie reoryczne)
z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
w analizowanym tekściedostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe; rozpoznaje tekst publicystyczny, informacyjny, reklamowy
określa i nazywa elementy świata przedstawionego w poznanym na lekcji utworze epickim, takie jak: czas i miejsce wydarzeń, wątek (główny i poboczny), akcja, fabuła, wydarzenia, punkt kulminacyjny, bohater (pozytywny – negatywny, główny, drugoplanowy)
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
i trzecioosobowegowskazuje w poznanym na lekcji utworze cechy mitu, bajki, hymnu, przypowieści i noweli, legendy, dziennika, pamiętnika, powieści; wymienia gatunki powieści (obyczajowa, fantasy, fantastycznonaukowa, historyczna, przygodowa) i podaje jej cechy, potrafi określić rodzaj powieści omówionej na lekcji i podać jej cechy
odróżnia dialog od monologu, wskazuje je w utworze
cytuje morał bajki i wyjaśnia dosłowny sens przypowieści
rozpoznaje w utworach wierszowanych elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym (dokładny – niedokładny), refren, liczba sylab w wersie
rozpoznaje wiersz biały
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie, film, program telewizyjny (np. rozrywkowy, informacyjny, edukacyjny) spośród innych przekazów i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym
odczytuje komiks i wymienia jego cechy
zna pojęcia związane z teatrem i filmem (gra aktorska, reżyser, rekwizyt, dekoracja, antrakt, adaptacja, ekranizacja, efekty specjalne, fabuła), a także odmiany filmu, wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), wskazuje różnice fabularne między tekstem literackim a jego adaptacją
odbiera filmy, koncerty, spektakle, programy radiowe i telewizyjne, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży, wskazuje wśród nich te, które mu się podobają
określa doświadczenia bohaterów, przypisuje im cechy oraz określa i ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, koleżeństwo – egoizm, pracowitość – lenistwo
rozumie i wyjaśnia pojęcie fikcji literackiej, potrafi odszukać w utworze elementy prawdziwe, prawdopodobne (realisyczne) i fantastyczne
odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym) ) i typowych – na poziomie symbolicznym
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych, używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających, wyrażeń grzecznościowych) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, stara się budować kontakt ze słuchaczem, np. za pomocą apostrof, wypowiedzi nacechowanych emocjonalnie
dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń: proste i rozwinięte, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące; potrafi dostosować swoją wypowiedź do sytuacji oficjalnej i nieoficjalnej
formułuje pytania otwarte i zamknięte
udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
wypowiada się w logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
z codziennością, otaczającą nas rzeczywistością, lekturą, utworem poetyckim, filmem itp.wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia
opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot
recytuje utwory poetyckie, oddając ich ogólny nastrój i sens
wygłasza krótkie przemówienie na tematy związane z codziennym życiem i bieżącym materiałem lekcyjnym
stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
składa życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe
świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
formułuje tezę i podaje do niej proste argumenty i przykłady, logicznie uzasadnia swoją opinię
PISANIE
stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące użycia przecinka (np. przy wymienianiu, przed niektórymi spójnikami, przecinek w zdaniu złożonym), dwukropka, myślnika (również w zapisie dialogu), nawiasu; próbuje stosować w zdaniu średnik, bezbłędnie dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu, stosuje cudzysłów
poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje podstawowe zasady ortografii dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni cząstki -by z czasownikami
potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
potrafi wymienić spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, stara się stosować tę wiedzę w praktyce, często poprawnie oddziela przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym
zna zasady dotyczące pisowni przymiotników złożonych
zna i stosuje większość podstawowych zasad układu graficznego oraz zapisuje uwzględniając je: list (w tym oficjalny), kilkuzdaniowy wywiad, plan wypowiedzi ramowy
i szczegółowy (z pomocą nauczyciela), ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika, pamiętnika notatki biograficznej (np. w tabeli), streszczenie, sprawozdanie, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, proste, krótkie streszczenie, sprawozdanie (z wydarzenia i z pomocą nauczyciela z filmu, spektaklu,), życzenia, podziękowanie, dedykacjęukłada opowiadanie odtwórcze i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń
pisze krótki, logiczny tekst argumentacyjny
sporządza schematyczną charakterystykę postaci rzeczywistej i bohatera literackiego, pisze opis przeżyć z wykorzystaniem słownictwa z lekcji
tworzy na ogół poprawny opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując słownictwo określajace umiejscowienie w przestrzeni, ich wygląd (kolor, kształt itp.)
w dłuższych formach wypowiedzi stosuje co najmniej trzy akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
na ogół zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym i na ogół poprawne pod względem językowym
używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
w zależności od adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
stara się dostrzegać błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać
wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie, potrafi wprowadzić je w tekst
dobiera argumenty i przykłady do tezy, rozróżnia argumenty odnoszące się do faktów
i logiki oraz odwołujące się do emocji
III. Kształcenie językowe
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa – wykorzystuje zdrobnienia, wyrazy wieloznaczne, bliskoznaczne (synonimy)
i przeciwstawne (antonimy) w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazowe, wyjaśnia znaczenie znanych związków frazeologicznych, przysłów, odróżnia słownictwo wartościujące i opisująceskładni – konstruuje typowe i proste zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte
i rozpoznaje je na typowych przykładach; konstruuje wypowiedzenia złożone współrzędnie, podrzędnie i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych, neutralnych; wskazuje podmiot (np. wyrażony rzeczownikiem, zaimkiem, podmiot domyślny) i orzeczenie czasownikowe i imienne; podaje przykłady zdań, w których podmiot jest wyrażony inną częścią mowy; podaje przykładowe wyrazy, które budują zdanie bezpodmiotowe,
i przykłady takich zdań; rozpoznaje w zdaniach z lekcji pozostałe części zdania: przydawkę, dopełnienie, okolicznik (i jego niektóre rodzaje, np. czasu, miejsca, sposobu) i podaje pytania, na które odpowiadają; łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu; rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika; konstruuje wykres krótkiego, prostego zdania pojedynczego; wyjaśnia pojęcia związek wyrazowy, wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny, grupa podmiotu, grupa orzeczenia, wskazuje je na typowych, prostych przykładach, sporządza wykres typowego zdania złożonegofleksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki własne i pospolite, a także niektóre rzeczowniki o nietypowej odmianie, czasowniki, przymiotniki; rozpoznaje i z reguły poprawnie odmienia liczebniki, zaimki, określa formę czasownika: osobę, liczbę, tryb, aspekt (dokonany, niedokonany), stronę; z niewielką pomocą nauczyciela przekształca czasowniki: w stronie czynnej, biernej, zwrotnej, w różnych trybach, aspektach; rozpoznaje i nazywa na typowych przykładach typy liczebników; podaje przykłady różnych typów zaimków i wyjaśnia ich funkcję; oddziela temat od końcówki w rzeczownikach znanych z lekcji, wskazuje oboczności w typowych wyrazach odmiennych; odmienia (liczba, rodzaj, przypadek) i stopniuje przymiotniki, nazywa rodzaje stopniowania (regularne, nieregularne, opisowe); rozpoznaje przysłówki i stopniuje je, nazywając rodzaj stopniowania; podaje przykłady przysłówków odprzymiotnikowych i niepochodzących od przymiotnika; rozpoznaje typowe przyimki (i wyrażenia przyimkowe), używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; na ogół poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by; rozpoznaje nieosobowe formy czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no,
-to); stosuje wykrzykniki i partykuły; rozpoznaje najczęstsze zaimki i spójniki w tekście; poprawnie odmienia omówione na lekcji wyrazy o nietypowej odmianie, w tym czasownik typu wziąćfonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby; dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
i nosowe i potrafi je nazywać; wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową
a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów; zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi; formułuje pytania i rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: pisze plan, formułuje pytania
właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
CZYTANIE
identyfikuje i krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich
rozpoznaje dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakt od opinii
omawia temat i główną myśl na poziomie dosłownym, z niewielką pomocą nauczyciela omówia je na poziomie przenośnym
czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, stara się je interpretować głosowo
głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji, akcentowania i intonacji
wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, śródtytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, rozumie ich funkcję
wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach (w tym oficjalnych), dziennikach, pamiętnikach, relacjach, dedykacjach, podziękowaniach
wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu, cytatów
wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym, wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych; korzysta w razie potrzeby ze słownika języka polskiego, słownika wyrazów obcych, słownika frazeologicznego; samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych, poprawnej polszczyzny, encyklopedii
potrafi znaleźć informacje w słowniku bohaterów literackich i innych słownikach
rozwija umiejętności efektywnego posługiwania się technologią informacyjną oraz zasobami internetowymi i wykorzystuje te umiejętności do znalezienia potrzebnych mu informacji
rozwija umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji
zna i regularnie stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych (np. w bibliotekach szkolnych oraz on-line)
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze, określa tematykę i problematykę utworu
odnajduje w utworze poetyckim epitet, porównanie, przenośnię, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, zgrubienia, obrazy poetyckie, anaforę, pytanie reoryczne, przeważnie objaśnia ich znaczenie
rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, opisuje cechy podmiotu lirycznego (w tym zbiorowego)
wskazuje cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe, rozpoznaje tekst publicystyczny informacyjny, reklamowy i rozumie ich funkcje
analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas i miejsce wydarzeń, akcja, fabuła, wątek (główny i poboczny), wydarzenia, punkt kulminacyjny, bohater (pozytywny – negatywny, główny, drugoplanowy, epizodyczny, tytułowy)
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
i trzecioosobowego i określa jego cechyodróżnia dialog od monologu, rozumie ich funkcje w utworze
identyfikuje mit, bajkę, hymn, przypowieść, legendę i nowelę, dziennik, pamiętnik, powieść, wskazuje ich cechy, zna gatunki powieści (obyczajowa, fantastycznonaukowa, fantasy, historyczna, przygodowa), podaje ich cechy, przyporządkowuje je do konkretnych utworów
przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje przesłanie przypowieści
rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu (dokładny – niedokładny), refrenu, liczby sylab w wersie, samodzielnie wskazuje w wierszu wyżej wymienione elementy
rozpoznaje wiersz biały
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i z niewielką pomocą nauczyciela interpretuje go na poziomie przenośnymodczytuje komiks i podaje jego cechy
używa pojęć: gra aktorska, reżyser, adaptacja, antrakt, scenografia, ekranizacja, kadr, ujęcie, efeky specjalne, audycja, a także zna odmiany filmu, wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego, odróżnia różne gatunki filmowe, wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), omawia różnice między tekstem literackim a jego adaptacją
świadomie i z uwagą odbiera filmy, koncerty, spektakle, programy radiowe i telewizyjne, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży, wyraża i uzasadnia opinię na ich temat
charakteryzuje komiks jako tekst kultury, wskazuje charakterystyczne dla niego cechy
charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy i doświadczenia, odnosi postawy
i doświadczenia bohaterów do własnych przeżyćrozumie i wyjaśnia pojęcie fikcji literackiej, odszukuje w utworze elementy prawdziwe, prawdopodobne (realistyczne) i fantastyczne
odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym), a z niewielką pomocą na poziomie przenośnym, wyszukuje informacje wyrażone wprost i pośrednio
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych, używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, buduje kontakt ze słuchaczem np. za pomocą apostrof, wypowiedzi nacechowanych emocjonalnie, wykrzyknień
dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji (np. oficjalnej i nieoficjalnej), świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, świadomie dobiera intonację zdaniową
formułuje przemyślane pytania otwarte i zamknięte, udziela odpowiedzi w formie krótkiej, sensownej wypowiedzi
łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu
wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
stosuje poprawne formy gramatyczne odmiennych części mowy
gromadzi wyrazy określające i nazywające, np. cechy wyglądu i charakteru
wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany na tematy związane z otaczającą rzeczywistością, lekturą, tekstem poetyckim, filmem itp.: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, poprawnie streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe
aktywnie uczestniczy w rozmowie o lekturze, filmie czy codziennych sytuacjach
w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, przeżycia, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo, jak i słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji oraz słownictwo opisujące
wygłasza z pamięci teksty poetyckie, posługując się pauzą, barwą głosu
wygłasza przygotowane wcześniej przemówienie, dbając o dobór argumentów, środków stylistycznych, tembru głosu
świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
objaśnia znaczenia dosłowne i metaforyczne wyrazów
dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne (synonimy)
i przeciwstawne (antonimy) oraz poprawne związki wyrazoweformułuje tezę, podaje do niej argumenty i przykłady, odróżnia argumenty odnoszące się do faktów i logiki oraz odwołujące się do emocji, potrafi zabrać głos w dyskusji, zaprezentować i logicznie uzasadnić swoją opinię, wie, czym jest perswazja, i potrafi na nią odpowiednio zareagować
PISANIE
stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przy wymienianiu oraz przed zaimkami, przecinek w zdaniu złożonym), dwukropka, myślnika, średnika, nawiasu, bezbłędnie dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu, stosuje cudzysłów
poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, cząstki -by z czasownikami
zna i stosuje najczęstsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
wymienia spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, stosuje tę wiedzę w praktyce, oddziela przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym
zna i stara się stosować zasady zapisu przymiotników złożonych
zna i stosuje zasady układu graficznego i uwzględnia wszystkie niezbędne elementy nastepujących form wypowiedzi: list (w tym oficjalny), wywiad, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcja, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, streszczenie, scenariusz filmowy, sprawozdanie (z filmu, spektaklu, wydarzenia), życzenia, dedykacja, podziękowanie
układa spójne, uporządkowane pod względem chronologicznym poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, stara się, aby było wierne utworowi / pomysłowe, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń
pisze poprawne: tekst argumentacyjny, charakterystykę postaci rzeczywistej i bohatera literackiego, opis przeżyć wewnętrznych
w dłuższych wypowiedziach pisemnych stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
w sposób uporządkowany opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo opisujące oraz służące do formułowania ocen i opinii, emocji
zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach
w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy np. charakteru na podstawie zachowań i postaw
dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu
formułuje tezę, dobiera argumenty i przykłady, zarówno odnoszące się do faktów i logiki, jak i odwołujące się do emocji
III. Kształcenie językowe
Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa – wzbogaca tworzony tekst np. zdrobnieniami, zgrubieniami, synonimami, przeciwstawnymi (antonimami), wieloznacznymi; w wypowiedziach operuje związkami frazeologicznymi, przysłowiami, słownictwem wartościującym i opisującym
składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki zdań; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, rozkazujących, wykrzyknikowych, neutralnych, w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot (wyrażony rzeczownikiem i innymi częściami mowy: przymiotnikiem liczebnikiem, zaimkiem, podmiot domyślny, a w omówionych na lekcji przykładach wskazuje podmiot w dopełniaczu i zdania bezpodmiotowe), odszukuje
w zdaniach orzeczenie czasownikowe i imienne; rozpoznaje pozostałe części zdania: przydawkę, dopełnienie, okolicznik (na typowych przykładach – okolicznik czasu, miejsca, sposobu, stopnia, celu, przyczyny, przyzwolenia) i podaje pytania, na które odpowiadają; buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia (bliższe i dalsze) i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu i wyrazy pozostające poza związkami zdania, tworzy wykres zdania pojedynczego i odszukuje w zdaniu związki wyrazowe (główny i poboczne), odszukuje w związkach wyrazowych wyraz nadrzędny, podrzędny, wyrazy równorzędne (szereg); wskazuje w zdaniach związek główny i związki poboczne, grupę podmiotu i grupę orzeczenia; stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji; rozpoznaje zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie; sporządza wykres zdania złożonegofleksji – rozpoznaje i najczęściej poprawnie odmienia rzeczowniki o typowej i nietypowej odmianie znane z lekcji (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne); rozpoznaje i poprawnie odmienia czasowniki (osoba, liczba, czas, tryb); rozumie konstrukcje strony czynnej, biernej, zwrotnej; rozpoznaje czasowniki nieprzechodnie; przekształca czasowniki w różnych formach (strona, aspekt, tryb); rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to); odmienia czasowniki typu wziąć; rozpoznaje, odmienia i stopniuje przymiotniki, wskazując sposób stopniowania (regularny, nieregularny, opisowy); rozpoznaje i odmienia liczebniki; określa rodzaje liczebników, zaimków (określa ich formę, przeważnie poprawnie wskazuje zaimki w tekście, nazywa ich rodzaje, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je
w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków); wskazuje przyimek (i wyrażenie przyimkowe), partykułę, wykrzyknik, spójnik, rozumie ich funkcję i podaje ich przykłady, poprawnie zapisuje większość przyimków złożonych; używa odmiennych części mowy w poprawnych formach; oddziela temat od końcówki, wskazuje
i wyjaśnia oboczności; wskazuje temat główny i tematy oboczne oraz oboczności samogłoskowe, spółgłoskowefonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby, a także różnic między pisownią a wymową w poprawnym ich zapisie; bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne; dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, np. ń – ni-s – ni-o, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów
w języku polskim
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi, rozumie ich wydźwięk
wybiera różnorodne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie dostosowanej do potrzeb (np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź), rozpoznaje nastrój i nazywa intencje nadawcy komunikatu
swobodnie odczytuje nastrój, intencje i przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
wyraża spójne zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
CZYTANIE
samodzielnie charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich
i nieliterackichsamodzielnie wyjaśnia dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi np. opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą
oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakty od opinii i wykorzystuje je
w odczytywaniu znaczeń dosłownych i przenośnychomawia temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym i przenośnym
czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę np. na wyrażane emocje i interpunkcję
głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens i nastój odczytywanego tekstu; poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które w języku polskim akcentuje się nietypowo
ma świadomość konstrukcji wypowiedzi rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, śródtytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
poprawnie oddziela fakty od opinii w dłuższych tekstach i informacje ważne od drugorzędnych
wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach, dedykacjach, podziękowaniach
odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce, swobodnie posługuje się cytatami w mowie i piśmie
wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
świadomie używa słowników: ortograficznego, języka polskiego, wyrazów obcych, wyrazów bliskoznacznych, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, bohaterów literackich i innych słowników i encyklopedii dla wzbogacenia warstwy językowej tekstu oraz jego treści
rozwija umiejętności efektywnego posługiwania się technologią informacyjną oraz zasobami internetowymi i wykorzystuje te umiejętności do rozwijania własnych zainteresowań
systematycznie rozwija umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji
zna i stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych (papierowych oraz on-line), korzysta z nich z własnej inicjatywy
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
samodzielnie i poprawnie opowiada o swoich reakcjach i refleksjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia i opisuje utwór, konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z reakcjami innych odbiorców, samodzielnie mówi o tematyce czytanego utworu i zauważa jego złożoną problematykę
odnajduje w utworze poetyckim epitet, porównanie, przenośnię, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, zgrubienia, obrazy poetyckie, anaforę, pytanie reoryczne, objaśnia ich funkcję i znaczenie przenośne
rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nidy nie utożsamiając ich ze sobą
wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego (w tym zbiorowego), adresata
i bohatera wiersza do interpretacji utworuwnikliwie omawia obrazy poetyckie w wierszu
szczegółowo omawia cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe, publicystyczne informacyjne, reklamowe
•płynnie objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim, takich jak czas i miejsce wydarzeń, narrator (pierwszo- i trzecioosobowy), akcja, fabuła, wątek (główny i poboczny), wydarzenia, punkt kulminacyjny, zwrot akcji, bohater (pozytywny – negatywny, główny, drugoplanowy, epizodyczny, tytułowy, zbiorowy)
odróżnia dialog od monologu, rozumie ich funkcje w utworze
biegle identyfikuje mit, bajkę, hymn, przypowieść, legendę i nowelę, dziennik, pamiętnik, powieść, szczegółowo omawia ich cechy, swobodnie omawia cechy różnych gatunków powieści (obyczajowej, fantastycznonaukowej, fantasy, historycznej, przygodowej)
i potrafi odnieść je do lekturobjaśnia morał bajki na poziomie dosłownym i symbolicznym, odczytuje dosłowne
i symboliczne przesłanie przypowieścipłynnie operuje pojęciami: wers, zwrotka, rym (dokładny – niedokładny, układ rymów), refren, liczba sylab w wersie, samodzielnie omawia funkcję tych elementów w wierszu
rozpoznaje wiersz biały
wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie, film, program telewizyjny (informacyjny, rozrywkowy, publicystyczny, edukacyjny) spośród innych przekazów i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnym
swobodnie używa pojęć z zakresu teatru, filmu i radia, m.in. gra aktorska, rola, reżyser, scenariusz, scenarzysta, scenografia, scenograf, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa, teatralna), ekranizacja, kadr, ujęcie (i jego rodzaje), antrakt, słuchowisko, efekty specjalne, montaż; wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska i różne gatunki filmowe, swobodnie wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), omawia i refleksyjnie ocenia różnorakie różnice między tekstem literackim a jego adaptacją
świadomie i z uwagą odbiera filmy, koncerty, spektakle, programy radiowe i telewizyjne, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży, potrafi samodzielnie wybrać spośród nich wartościową i interesującą dla niego ofertę, a także wyrazić przemyślaną opinię na ich temat
charakteryzuje komiks jako tekst kultury, płynnie wskazuje charakterystyczne dla niego cechy
charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich doświadczenia i postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami
i doświadczeniami innych bohaterów literackichrozumie i wyjaśnia pojęcie fikcji literackiej prawdopodobnej i fantastycznej, sprawnie odszukuje i objaśnia w utworze elementy prawdziwe, prawdopodobne (realistyczne)
i fantastycznesamodzielnie i poprawnie odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym) i przenośnym, poprawnie wyszukuje informacje wyrażone wprost i pośrednio
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem,
a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, sprawnie buduje
i podtrzymuje kontakt ze słuchaczem, stosując apostrofy, wypowiedzi nacechowane emocjonalnie, wykrzyknienia itd.płynne dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji (np. oficjalnej i nieoficjalnej), świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego
formułuje trafne, ciekawe pytania, udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową
poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
i adresata wypowiedziw rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny jezyk, bogate słownictwo oraz frazeologizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką
w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz służące do formułowania ocen, opinii, emocji
zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłąszanych z pamięci lub recytowanych utworów
wygłasza ciekawe, przekonujące, logiczne przemówienie, dbając o dobór najwłaściwszych argumentów, środków stylistycznych, tembru głosu
interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
swobodnie dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne
i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazoweświadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
składa pomysłowe życzenia, podziękowanie, tworzy precyzyjną wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka
formułuje tezę, podaje przekonujące, przemyślane argumenty i przykłady, świadomie używa argumentów odnoszących się do faktów i logiki oraz odwołujących się do emocji, bierze czynny udział w dyskusji, przedstawiając przemyslane stanowisko i logicznie, wyczerpująco je uzasadnia, rozumie funkcję perswazji w wypowiedzi
PISANIE
stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, bezbłędnie stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik (również w zapisie dialogu), wielokropek, średnik, nawias, dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu, stosuje cudzysłów w tytułach, cytatach i w przypadku ironii
komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów, płynnie stosuje wszystkie poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich
odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
bezbłędnie wymienia spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, nawykowo stosuje tę wiedzę w praktyce, poprawnie oddziela przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym (również o skomplikowanej budowie)
zna zasady zapisu przymiotników złożonych, stosuje się do nich
pisze bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym list oficjalny i nieoficjalny, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, streszczenie, wywiad, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenie, pomysłowe życzenia, dedykację, podziękowanie, sprawozdanie
(z filmu, spektaklu, wydarzenia), relację, scenariusz filmowy; dba o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim informacjiukłada rozbudowane fabularnie, pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, list i dziennik z perspektywy bohatera, precyzyjnie streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
i uwzględniając hierarchię wydarzeń; redaguje opis przeżyćpisze poprawny, przemyślany, logicznie zbudowany tekst argumentacyjny
sporządza samodzielną, wnikliwą charakterystykę postaci rzeczywistej i bohatera literackiego
w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (m.in. wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał jej czytanie odbiorcy
tworzy szczegółowy, dobrze skomponowany opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i słownictwo opisujące oraz służące do formułowania ocen i opinii, emocji
sporządza poprawny, bogaty leksykalnie opis przeżyć wewnętrznych
uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym, stylistycznym, ortograficznym
w wypowiedziach związanych z lekturą, tekstem poetyckim, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy, przysłowia związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny
dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym
sprawnie wyszukuje i samodzielne dobiera cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, płynnie wprowadza cytat do własnego tekstu
samodzielnie formułuje tezę, przy jej uzasadnianiu płynnie dobiera przekonujące argumenty i przykłady, zarówno odnoszące się do faktów i logiki, jak i odwołujące się do emocji
III. Kształcenie językowe
Sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie
i swobodnie dobiera zdrobnienia, zgrubienia, synonimy, antonimy, wyrazy wieloznaczne, frazeologizmy, słownictwo wartościujące i opisujące, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnejskładni – samodzielnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone współrzędnie i podrzędnie, równoważniki zdań; wskazuje podmiot (gramatyczny – wyrażony różnymi częściami mowy: rzeczownikiem, przymiotnikiem, zaimkiem, liczebnikiem, bezokolicznikiem, a także domyślny, logiczny w dopełniaczu), orzeczenie, (czasownikowe i imienne); rozpoznaje zdania bezpodmiotowe, swobodnie rozpoznaje
w zdaniach pozostałe części zdania: przydawkę, dopełnienie (bliższe i dalsze), okolicznik (czasu, miejsca, sposobu, stopnia, celu, przyczyny, przyzwolenia); tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi; stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki; swobodnie odszukuje w zdaniu związki wyrazowe (główny i poboczne), odszukuje w związkach wyrazowych wyraz nadrzędny (określający), podrzędny (określany), znajduje wyrazy pozostające poza związkami zdania, wyrazy równorzędne (szereg); odszukuje w zdaniach związek główny i związki poboczne, grupę podmiotu i grupę orzeczenia; dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych; bezbłędnie sporządza wykresy prostych i rozbudowanych zdań pojedynczychfleksji – rozpoznaje i swobodnie stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne i nieodmienne części mowy o typowej i nietypowej odmianie przewidziane
w programie nauczania; bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki o typowej i nietypowej odmianie (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki (osoba, liczba, czas, tryb, strona), wskazuje czasowniki przechodnie i nieprzechodnie; bezbłędnie rozpoznaje formy osobowe i nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), swobodnie przekształca czasowniki w różnych formach (strona, aspekt, tryb, czas); bezbłędnie rozpoznaje przysłówki odprzymiotnikowe i niepochodzące od przymiotnika
i stopniuje je, nazywając rodzaj stopniowania; rozpoznaje typy liczebników, zaimków, zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami; bezbłędnie wskazuje przyimek (i wyrażenie przyimkowe), partykułę, wykrzyknik, spójnik, rozumie ich funkcję i swobodnie podaje ich przykłady, poprawnie zapisuje przyimki złożone, swobodnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków; wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznym, bezbłędnie wskazuje i wyjaśnia oboczności, wskazuje temat główny
i tematy oboczne oraz oboczności spółgłoskowe i samogłoskowefonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
odczytuje, interpretuje i wyjaśnia przenośny i symboliczny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
CZYTANIE
czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach
i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi i przemyśleńodczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz samodzielnie
i w sposób oryginalny je interpretuje
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym, argumentacyjnym lub oceniającym
szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych, poprawnej polszczyzny, języka polskiego, wyrazów obcych, frazeologicznego itd.; dba
o poprawność ortograficzną, językową, merytoryczną, kompozycyjną swoich wypowiedzi, świadomie korzystając z potrzebnych w danej sytuacji słowników i innych materiałów (np. poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych)
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści, hymnu, legendy itd. w innych tekstach kultury, świadomie odczytuje różne gatunki powieści, rozumie konwencję gatunków mieszanych, zwłaszcza we współczesnych tekstach literatury dziecięcej
dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam itp.
odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych jako nosicieli uniwersalnych postaw i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
z zaangażowaniem inicjuje i aktywnie podtrzymuje rozmowę/dyskusję/polemikę np. na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
polemizuje i przedstawia oryginalne, przemyślane stanowisko, formułuje tezę, na której poparcie podaje różnorodne argumenty odnoszące się do logiki oraz emocji, jego wypowiedzi cechuje szeroka wiedza, wysoka kultura, bogate słownictwo i poszanowanie dla innych stanowisk
PISANIE
tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, trafną i celną argumentacją, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną
i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi
III. Kształcenie językowe
świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki
OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY 7
niedostateczny
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy 7 uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności
dopuszczający
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy 7 umożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności
dostateczny
poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy 7 pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
z podstawy programowejuczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
dobry
uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania
i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
bardzo dobry
uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające
z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach
celujący
uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami
w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY 7
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
uważnie słucha wypowiedzi kolegów i nauczyciela
wyraża prośbę o powtórzenie wypowiedzi
słucha nagrania wzorcowej recytacji
mówi na temat najważniejszych treści wysłuchanego utworu
rozumie polecenia
rozpoznaje fragmenty informacyjne i perswazyjne w wysłuchanym tekście
rozpoznaje emocje towarzyszące osobie wypowiadającej się
CZYTANIE UTWORÓW LITERACKICH I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY
czyta teksty współczesne i dawne
odczytuje tekst literacki i inne dzieła sztuki (np. obraz, rzeźba, grafika) na poziomie dosłownym, na poziomie krytycznym z pomocą nauczyciela i rówieśników określa temat utworu i poruszony problem, odnosi się do wybranych kontekstów, np biograficznego, historycznego, kulturowego
rozpoznaje wypowiedź o charakterze emocjonalnym, argumentacyjnym, wskazuje
w tekście argumentacyjnym tezę, argument i przykładyrozpoznaje w tekście najważniejsze informacje, opinię i fakty, rozróżnia fikcję
i kłamstwowie, czym jest perswazja, sugestia, ironia, z pomocą nauczyciela i klasy rozpoznaje aluzję
rozróżnia elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim
wskazuje nadawcę i adresata wypowiedzi
dostrzega różne motywy postępowania bohaterów
odczytując sens utworu, dostrzega podstawowe wartości, takie jak przyjaźń, wierność, patriotyzm; formułuje wnioski
czyta utwory liryczne i zna cechy liryki jako rodzaju literackiego, zna gatunki należące do liryki: sonet, pieśń, tren
odróżnia osobę mówiącą w wierszu od autora tekstu, bohatera utworu od podmiotu lirycznego
zna podstawowe środki wyrazu artystycznego wypowiedzi, w tym: neologizm, prozaizm, eufemizm, inwokację
rozpoznaje obrazy poetyckie w utworze
czyta utwory epickie i zna cechy epiki jako rodzaju literackiego, zna gatunki należące do epiki
wymienia elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze
wie, czym się różni fikcja literacka od rzeczywistości
rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową
rozpoznaje w tekście epickim fragmenty opowiadania i opisu
odróżnia dramat od innych rodzajów literackich, wskazuje elementy dramatu: akt, scena, tekst główny, didaskalia, monolog i dialog
rozpoznaje balladę jako gatunek z pogranicza rodzajów literackich
posługuje się spisem treści, cytatem z poszanowaniem praw autorskich
rozpoznaje gatunki dziennikarskie: wywiad, artykuł, felieton
wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym, naukowym, publicystycznym
dostrzega symbole i alegorie w tekstach kultury
zna terminy adaptacja filmowa i adaptacja teatralna
wymienia osoby uczestniczące w procesie powstawania przedstawienia teatralnego oraz filmu (reżyser, aktor, scenograf, charakteryzator)
zauważa związki między dziełem literackim a innym tekstem kultury
dokonuje przekładu intersemiotycznego tekstów kultury i interpretacji zjawisk społecznych oraz prezentuje je w ramach różnych projektów grupowych
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
sporządza w różnych formach notatkę dotyczącą wysłuchanej wypowiedzi
tworzy plan dłuższej wypowiedzi
tworzy wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, w rozprawce z pomocą nauczyciela formułuje tezę, hipotezę oraz argumenty, samodzielnie podaje przykłady do argumentów, wnioskuje
wypowiada się na temat
stara się zachować poprawność językową, ortograficzną i interpunkcyjną tekstu,
a w tekstach mówionych zachowuje poprawność akcentowania wyrazów i zdań, dba
o poprawną wymowęstara się o estetyczny zapis wypowiedzi
wygłasza krótki monolog, podejmuje próbę wygłaszania przemówienia oraz próby uczestniczenia w dyskusji
przygotowuje wywiad
streszcza, skraca, parafrazuje tekst, w tym tekst popularnonaukowy
wyraża swoje zdanie i umie je uzasadnić, odnosi się do cudzych poglądów
pisze opowiadanie odtwórcze i twórcze; wie, jak umieścić dialog w tekście
opisuje i charakteryzuje postaci rzeczywiste i fikcyjne
stosuje narrację pierwszo- i trzecioosobową
opisuje elementy dzieła malarskiego, wykorzystuje z pomocą nauczyciela odpowiednie konteksty
układa tekst o trójdzielnej kompozycji z uwzględnieniem akapitów, stosuje cytat
wygłasza z pamięci tekst poetycki
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
wie, czym jest błąd językowy
ma podstawową wiedzę z zakresu gramatyki języka polskiego:
– fonetyki (zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe; wie, na czym polega zjawisko upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych, utraty dźwięczności
w wygłosie), dostrzega rozbieżności między mową a pismem– słowotwórstwa i słownictwa (wie, czym są wyraz podstawowy i pochodny, podstawa słowotwórcza, formant, rdzeń, rodzina wyrazów; rozumie różnicę między wyrazem pokrewnym a bliskoznacznym, dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów złożonych), zna typy skrótów i skrótowców i stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, świadomie wzbogaca zasób własnego słownictwa
o przysłowia, powiedzenia, frazeologizmy itp., odróżnia synonimy od homonimów– fleksji (stosuje wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie partykuły nie
z różnymi częściami mowy, rozpoznaje imiesłowy, zna zasady ich tworzenia
i odmiany)– składni (wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego
w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń
z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, dokonuje przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej przez uważne słuchanie wypowiedzi innych jej uczestników
żywo reaguje na wypowiedzi kolegów i nauczyciela, m.in. prosi o jej powtórzenie, uzupełnienie, wyjaśnienie
określa tematykę wysłuchanego utworu; ocenia wartość wysłuchanego tekstu
rozróżnia teksty o charakterze informacyjnym i perswazyjnym
wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu
rozpoznaje komizm, kpinę i ironię jako wyraz intencji wypowiedzi
CZYTANIE UTWORÓW LITERACKICH I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY
podejmuje próby samodzielnego odczytania różnych tekstów współczesnych
i dawnych na poziomie przenośnym, a w ich odczytaniu odnosi się do różnych kontekstównazywa różne motywy postępowania bohaterów
określa problem poruszony w utworze i ustosunkowuje się do niego
identyfikuje w tekście poetyckim cechy liryki
charakteryzuje osobę mówiącą w wierszu
wskazuje podstawowe środki wyrazu artystycznego wypowiedzi, w tym: neologizm, prozaizm, eufemizm, inwokację
wyodrębnia w tekście obrazy poetyckie
rozróżnia takie gatunki poezji, jak pieśń, hymn
identyfikuje elementy świata przedstawionego w utworze
odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości
rozumie znaczenie terminów realizm i fantastyka
odróżnia cechy gatunkowe noweli, powieści, opowiadania
podaje przykłady utworów należących do literatury dydaktycznej
zna cechy literatury dydaktycznej, wymienia cechy bajki i ballady
rozpoznaje cechy dramatu jako rodzaju literackiego w tekście
samodzielnie wyszukuje potrzebne informacje w odpowiednich źródłach, sporządza prosty przypis
wyszukuje informacje w indeksie i przypisach
rozpoznaje językowe i pozajęzykowe środki perswazji, np. w reklamie prasowej
analizuje symbole i alegorie występujące w tekstach kultury
dostrzega funkcje środków pozajęzykowych w sztuce teatralnej i filmie
wskazuje w balladzie elementy typowe dla różnych rodzajów literackich
analizuje związki między dziełem literackim a innym tekstem kultury
wskazuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
pisze na temat, starając się zachować przejrzystą kompozycję logicznej i spójnej wypowiedzi, wyraża własne zdanie i podaje argumenty na poparcie własnego stanowiska
zachowuje trójdzielną kompozycję dłuższej wypowiedzi, w tym w przemówieniu
stosuje się do zasad poprawnej wymowy oraz norm dotyczących akcentowania wyrazów i zdań, zna wyjątki w akcentowaniu wyrazów,
rozróżnia środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oficjalnych
i nieoficjalnych sytuacjach mówieniastosuje zasady etykiety językowej i przestrzega zasad etyki mowy
uczestniczy w dyskusji zgodnie z zasadami kultury
dostrzega zjawisko brutalności słownej, kłamstwo i manipulację
uczestniczy w omówieniu recytacji własnej, koleżanek i kolegów
redaguje rozprawkę z tezą bądź hipotezą, formułuje odpowiednie argumenty i popiera je odpowiednimi przykładami
pisze wywiad
stosuje akapity, dba o spójne nawiązania między poszczególnymi częściami wypowiedzi
zachowuje poprawność językową i stylistyczną tworzonego tekstu
wykazuje dbałość o estetykę zapisu oraz poprawność ortograficzną i interpunkcyjną
opisuje dzieło malarskie z odniesieniem do odpowiednich kontekstów; odczytuje sensy przenośne w tekstach kultury, takich jak obraz, plakat, grafika
w tekstach własnych wykorzystuje różne formy wypowiedzi, w tym opis sytuacji
recytuje tekst poetycki, podejmuje próbę interpretacji głosowej z uwzględnieniem tematu i wyrażanych emocji
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
dostrzega błędy językowe i potrafi je skorygować
stosuje w tworzonych tekstach podstawową wiedzę językową w zakresie:
– fonetyki (zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe; wie, na czym polega zjawisko upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych, utraty dźwięczności
w wygłosie), dostrzega rozbieżności między mową a pismem– słowotwórstwa i słownictwa (wie, czym są wyraz podstawowy i pochodny, podstawa słowotwórcza, formant, rdzeń, rodzina wyrazów; rozumie różnicę między wyrazem pokrewnym a bliskoznacznym, dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów złożonych), zna typy skrótów i skrótowców i stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, świadomie wzbogaca zasób własnego słownictwa
o przysłowia, powiedzenia, frazeologizmy itp., odróżnia synonimy od homonimów– fleksji (stosuje wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie partykuły nie
z różnymi częściami mowy, rozpoznaje imiesłowy, zna zasady ich tworzenia
i odmiany)– składni (wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego
w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń
z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, dokonuje przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz dostrzega środki wyrazu artystycznego tekstu
analizuje i rozpoznaje intencję nadawcy wysłuchanego utworu, w tym aluzję, sugestię, manipulację
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
płynnie czyta teksty współczesne i dawne, stosując się do zasad poprawnej interpunkcji, akcentowania i intonacji
odczytuje tekst na poziomie przenośnym
określa funkcję przeczytanego tekstu
interpretuje tytuł utworu
wyjaśnia motywy postępowania bohaterów, ocenia ich zachowania i postawy
w odniesieniu do ogólnie przyjętych zasad moralnychdostrzega manipulację i perswazję, wartościowanie w czytanym tekście, w tym
w satyrzeokreśla funkcję środków artystycznego wyrazu
analizuje elementy świata przedstawionego w utworze, omawia ich funkcję
w konstrukcji utworuuzasadnia przynależność gatunkową różnych utworów literackich
uzasadnia przynależność tekstu prasowego do publicystyki
wyszukuje i porównuje informacje w różnych tekstach, m.in. popularnonaukowych
i naukowychanalizuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej
odczytuje sensy przenośne i symboliczne w odbieranym tekście
MÓWIENIE
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
płynnie mówi na podany temat, starając się zachować zasady poprawności językowej i stylistycznej
uzasadnia własne zdanie za pomocą rzeczowych argumentów
dobiera środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oficjalnych
i nieoficjalnych sytuacjach mówieniaaktywnie uczestniczy w dyskusji
wystrzega się brutalności słownej, kłamstwa i manipulacji w wypowiedzi ustnej
pisze na temat, stosując funkcjonalną kompozycję logicznej wypowiedzi, polemizuje ze stanowiskiem innych, formułuje rzeczowe argumenty poparte celnie dobranymi przykładami
dobiera i stosuje środki językowe odpowiednio do sytuacji i odbiorcy oraz rodzaju komunikatu
prezentuje w dyskusji swoje stanowisko, rozwija je odpowiednio dobranymi argumentami, świadome stosuje retoryczne środki wyrazu
reaguje z zachowaniem zasad kultury na zjawisko brutalności słownej, kłamstwo
i manipulacjęw rozprawce dobiera odpowiednie argumenty, w których odwołuje się do kontekstu literackiego, popiera je odpowiednimi przykładami
pisze wywiad, wykorzystując zdobytą z różnych źródeł wiedzę na temat podjęty
w rozmowieopisuje dzieło malarskie z odniesieniem do odpowiednich kontekstów; podejmuje próbę interpretacji tekstu kultury, np. obrazu, plakatu, grafiki
w tekstach własnych wykorzystuje różne formy wypowiedzi, w tym mowę zależną
i niezależną w celu dynamizowania akcji i charakteryzowania bohaterarecytuje tekst poetycki, interpretacje głosowo z uwzględnieniem tematu
ocenia recytację własną, koleżanek i kolegów i przedstawia uzasadnienie swojej oceny
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
dokonuje korekty tworzonego tekstu
analizuje elementy językowe w tekstach kultury (np. w reklamach, plakacie, w piosence), wykorzystując wiedzę o języku w zakresie:
– fonetyki (zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe; wie, na czym polega zjawisko upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych, utraty dźwięczności
w wygłosie), dostrzega rozbieżności między mową a pismem– słowotwórstwa i słownictwa (wie, czym są wyraz podstawowy i pochodny, podstawa słowotwórcza, formant, rdzeń, rodzina wyrazów; rozumie różnicę między wyrazem pokrewnym a bliskoznacznym, dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów złożonych), zna typy skrótów i skrótowców i stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, świadomie wzbogaca zasób własnego słownictwa
o przysłowia, powiedzenia, frazeologizmy itp., odróżnia synonimy od homonimów– fleksji (stosuje wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie partykuły nie
z różnymi częściami mowy, rozpoznaje imiesłowy, zna zasady ich tworzenia
i odmiany)– składni (wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego
w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń
z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, dokonuje przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz dostrzega i ocenia zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych tekstu
interpretuje wysłuchany tekst, uwzględniając intencję jego nadawcy
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
płynnie czyta teksty współczesne i dawne, stosując się do zasad poprawnej interpunkcji, akcentowania, intonacji oraz uwzględnia budowę wersyfikacyjną, a także organizację rytmiczną utworu poetyckiego
odczytuje tekst na poziomie przenośnym i symbolicznym
wartościuje zachowania i postawy bohaterów, uwzględniając motywy ich postępowania i odwołując się do ogólnie przyjętych zasad moralnych
ustosunkowuje się do różnych sposobów oddziaływania tekstu na odbiorcę, takich jak perswazja, manipulacja itp.
określa funkcję środków artystycznego wyrazu, a zwłaszcza symbolu i alegorii
interpretuje symbole występujące w różnych tekstach kultury
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
udowadnia swoje racje za pomocą rzeczowych argumentów ułożonych w logiczny wywód
aktywnie uczestniczy w dyskusji, używając środków językowych wyrażających stosunek mówiącego do przedstawianych treści i nawiązując do wypowiedzi przedmówców, podejmuje próby prowadzenia dyskusji
charakteryzując postać fikcyjną, ocenia i wartościuje jej zachowania i postawy
w odniesieniu do ogólnie przyjętych norm moralnychanalizuje uczucia własne i bohaterów literackich,
próbuje interpretować głosowo wygłaszany tekst, m.in. przez poprawne stosowanie pauz w tekście zawierającym przerzutnie,
krytycznie, rzeczowo omawia oraz ocenia recytację własną i kolegów
pisze wypowiedzi logiczne, spójne i przejrzyste pod względem kompozycyjnym
i poprawne pod względem językowym, stylistycznym, ortograficznym oraz interpunkcyjnymdobierając odpowiednie słownictwo, tworzy tekst wyrażający intencje nadawcy
posługuje się odpowiednimi argumentami i przykładami w celu uzasadnienia własnego zdania
posługując się bogatym słownictwem, redaguje różne formy wypowiedzi, m.in. opowiadanie z elementami dialogu i monologu, opisu, charakterystyki, zróżnicowane stylistycznie i funkcjonalnie opisy, recenzję i notatkę (różnorodne postaci) oraz pisma użytkowe
odwołując się do kontekstów, tworzy rozprawkę z tezą lub hipotezą
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
wykorzystując wiedzę o języku, analizuje elementy językowe w tekstach kultury jako świadome kształtowanie warstwy stylistycznej tekstu
świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania w zakresie fonetyki, fleksji, składni, słownictwa
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słucha i rozumie wypowiedzi kolegów i nauczyciela jako aktywny uczestnik różnych sytuacji mówienia w czasie zajęć lekcyjnych
odczytuje i interpretuje zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych nagrania wzorcowej recytacji
analizuje i wykorzystuje w nowych sytuacjach dydaktycznych informacje wybrane
z wysłuchanego tekstu
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
czyta różne teksty (zarówno współczesne, jak i dawne, przewidziane w programie nauczania) na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym
samodzielnie interpretuje teksty pisane i inne teksty kultury, uwzględniając intencję nadawcy oraz konteksty niezbędne do interpretacji
praktycznie wykorzystuje informacje wybrane z tekstu literackiego, popularnonaukowego, naukowego
krytycznie ocenia i wartościuje treści, zachowania i postawy przedstawione
w utworach w odniesieniu do systemu moralnego i etycznego
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
samodzielnie buduje spójne, logiczne, rzeczowe wypowiedzi na podany temat,
w których przedstawia własne stanowisko, lub za pomocą popartych przykładami argumentów uwzględniających różne konteksty kulturowe dowodzi przyjętych racjiaktywnie uczestniczy w dyskusji jako dyskutant lub przewodniczący, rzeczowo przedstawia swoje stanowisko i wnioski
interpretuje głosowo wygłaszany z pamięci lub czytany tekst, uwzględniając funkcję zastosowanych środków stylistycznych
oceniając pracę innych, przedstawia krytyczną, rzeczową refleksję wynikającą
z wnikliwej analizy wykonanych zadań i erudycji polonistycznejpisze wypowiedzi oryginalne pod względem sposobu ujęcia tematu, w tym rozprawkę z hipotezą; wykazuje się szczególną dbałością o poprawność językową, bezbłędny zapis, logiczną kompozycję
tworzy oryginalne notatki, posługując się bogatym słownictwem
redaguje dłuższe formy wypowiedzi
podejmuje próby własnej twórczości literackiej
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
wykorzystując wiedzę o języku, odczytuje sensy symboliczne i przenośne w tekstach kultury jako efekt świadomego kształtowania warstwy stylistycznej wypowiedzi
samodzielnie poszerza wiedzę językową i wykorzystuje ją we własnych wypowiedziach
OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA
DLA KLASY 8
niedostateczny
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy 8 uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności
dopuszczający
poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy 8 umożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności
dostateczny
poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy 8 pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
z podstawy programowejuczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
dobry
uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania
i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
bardzo dobry
uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające
z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach
celujący
uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami
w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA
DLA ABSOLWENTA SZKOŁY PODSTAWOWEJ
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
rozumie większość poleceń
uważnie słucha wypowiedzi kolegów i nauczyciela, wyraża prośbę o powtórzenie wypowiedzi
słucha nagrania wzorcowej recytacji
mówi na temat najważniejszych treści wysłuchanego utworu
rozpoznaje typowe fragmenty informacyjne i perswazyjne w wysłuchanym tekście
rozpoznaje emocje towarzyszące osobie wypowiadającej się, rozumie ogólny sens jej wypowiedzi
CZYTANIE UTWORÓW LITERACKICH I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY
czyta teksty współczesne i dawne, w tym pisane gwarą1
wskazuje w tekstach archaizmy i wyrazy należące do gwar, odszukuje ich znaczenie w przypisach
odczytuje tekst literacki i inne dzieła sztuki (np. obraz, rzeźbę, grafikę, fotografię) na poziomie dosłownym, na poziomie krytycznym z pomocą nauczyciela i rówieśników określa temat utworu i poruszony problem, odnosi się do wybranych kontekstów, np. biograficznego, historycznego, kulturowego
rozpoznaje wypowiedź o charakterze emocjonalnym, argumentacyjnym, wskazuje
w tekście argumentacyjnym tezę, argument i przykładyrozpoznaje w tekście najważniejsze informacje, opinie i fakty
rozróżnia fikcję i kłamstwo
wie, czym są perswazja, sugestia, ironia, rozpoznaje je w typowych tekstach i sytuacjach
zauważa wybrane elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim
wskazuje nadawcę i adresata wypowiedzi
dostrzega i krótko omawia główne motywy postępowania bohaterów
odczytując sens utworu, dostrzega wartości, takie jak przyjaźń, wierność, patriotyzm;
czyta utwory liryczne i dostrzega cechy liryki jako rodzaju literackiego
zna gatunki należące do liryki: sonet, pieśń, tren, hymn, fraszka
odróżnia osobę mówiącą w wierszu od autora tekstu, bohatera utworu od podmiotu lirycznego
wymienia środki wyrazu artystycznego wypowiedzi: epitet, uosobienie, ożywienie, neologizm, prozaizm, eufemizm, inwokację, pytanie retoryczne, apostrofę, anaforę, porównanie, porównanie homeryckie, archaizację, kolokwializm – potrafi je wskazać
z pomocą nauczycieladostrzega obrazy poetyckie w utworze, potrafi krótko je opisać
czyta utwory epickie i zna cechy epiki jako rodzaju literackiego, wymienia gatunki należące do epiki – opowiadanie, powieść (i jej odmiany), legendę, baśń, przypowieść (parabolę), mit, nowelę, bajkę pamiętnik, dziennik, fantasy, epopeję
zna elementy rytmizujące wypowiedź – wers, rym, strofa, refren
wymienia elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze
wskazuje w utworze bohaterów głównych i drugoplanowych, wątek główny i poboczny, omawia zdarzenia wchodzące w skład akcji utworu
odróżnia narratora od autora tekstu i bohatera utworu
rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową
rozpoznaje w tekście epickim fragmenty opowiadania i opisu
wskazuje tytuł, podtytuł, motto, puentę, punkt kulminacyjny
zna cechy komiksu, piosenki
odróżnia dramat od innych rodzajów literackich, wskazuje elementy dramatu: akt, scena, tekst główny, didaskalia, monolog (w tym monolog wewnętrzny) i dialog; zna podział dramatu na tragedię, komedię i dramat właściwy
czyta scenariusze, rozumiejąc ich specyficzną budowę i treść
potrafi zakwalifikować znane mu teksty jako baśń, bajkę, legendę, mit, nowelę, pamiętnik, dziennik, balladę i satyrę
posługuje się spisem treści, cytatem z poszanowaniem praw autorskich
odróżnia tekst literacki od naukowego i popularnonaukowego, z pomocą nauczyciela wyszukuje najważniejsze informacje w tekście popularnonaukowym, naukowym, publicystycznym
wymienia gatunki dziennikarskie: wywiad, felieton, artykuł, reportaż
z pomocą nauczyciela wskazuje symbole i alegorie w omawianych tekstach kultury
zna terminy adaptacja filmowa i adaptacja teatralna
wymienia osoby uczestniczące w procesie powstawania przedstawienia teatralnego oraz filmu (reżyser, aktor, scenograf, charakteryzator, scenarzysta, kostiumolog)
zauważa najważniejsze związki między dziełem literackim a innym tekstem kultury
wspólnie z innymi dokonuje przekładu intersemiotycznego tekstów kultury i interpretacji zjawisk społecznych w ramach różnych projektów grupowych
wie, czym jest aforyzm i anegdota
z pomocą nauczyciela wskazuje w cudzej wypowiedzi (w tym literackiej) elementy retoryki: powtórzenia, pytania retoryczne, apostrofy, wyliczenia, wykrzyknienia
identyfikuje styl oficjalny, nieoficjalny (potoczny), urzędowy (mówiony i pisany)
i artystyczny
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
pisze na temat, stara się zachować poprawność językową, ortograficzną i interpunkcyjną tekstu
zna najważniejsze zasady interpunkcji zdania pojedynczego, złożonego i wielokrotnie złożonego, stara się je stosować w praktyce, popełnione błędy nie uniemożliwiają zrozumienia całości tekstu,
układa tekst o trójdzielnej kompozycji z uwzględnieniem akapitów, stosuje cytat
stara się o estetyczny zapis wypowiedzi
sporządza w różnych formach notatkę dotyczącą wysłuchanej wypowiedzi
redaguje zrozumiałe ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie, pozdrowienia, życzenia, gratulacje, dedykację, uwzględniając w nich najważniejsze, niezbędne elementy oraz właściwy zapis graficzny
tworzy plan dłuższej wypowiedzi
formułuje treść sms-a, e-maila, starając się o ich poprawny zapis ortograficzny, dodaje komentarz do przeczytanej informacji elektronicznej
streszcza, skraca tekst (w tym tekst popularnonaukowy), poprawnie przytaczając większość zagadnień
pisze schematyczny opis, charakterystykę, sprawozdanie, list nieoficjalny i oficjalny
tworzy krótką wypowiedź o charakterze argumentacyjnym
w rozprawce z pomocą nauczyciela formułuje tezę, hipotezę oraz argumenty, odróżnia przykład od argumentu, wnioskuje, stara się stosować właściwe rozprawce słownictwo
pisze proste opowiadanie odtwórcze i twórcze; wie, jak umieścić dialog w tekście
stosuje narrację pierwszo- i trzecioosobową
opisuje i charakteryzuje siebie, postaci rzeczywiste i fikcyjne, porównuje wybrane cechy bohaterów literackich i rzeczywistych
pisze swój życiorys, CV, a z pomocą nauczyciela podanie i list motywacyjny we własnej sprawie
przygotowuje prosty wywiad, zachowując jego układ (pytania – odpowiedzi)
opisuje elementy dzieła malarskiego, grafiki, plakatu, rzeźby, fotografii, wykorzystuje
w nich z pomocą nauczyciela podane kontekstywspólnie z innymi uczniami pisze scenariusz na podstawie dzieła literackiego lub twórczy, zapisuje w nim dialogi
pisze prostą, schematyczną recenzję książki/filmu/przedstawienia
mówi na temat
wyraża swoje zdanie i umie je krótko, ale logicznie uzasadnić
w tekstach mówionych zachowuje poprawność akcentowania wyrazów i zdań, dba
o poprawną wymowę, nie popełnia wielu rażących błędów językowych, jego wypowiedź jest komunikatywnawygłasza krótki monolog, podejmuje próbę wygłaszania przemówienia oraz próby uczestniczenia w dyskusji
wygłasza z pamięci tekst poetycki
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
zna podstawowe zasady ortograficzne (u, ó, ż, rz, ch, h, om, on, em, en, ą, ę, pisownia przedrostków, wielka i mała litera, zasady dotyczące pisowni zakończeń wyrazów, oznaczenia miękkości spółgłosek) i najważniejsze wyjątki od nich, stara się stosować je
w praktyce, w razie problemów korzysta ze słownika ortograficznego
wie, czym jest błąd językowy, stara się stosować podstawowe zasady poprawności językowej, a w razie wątpliwości korzysta ze słowników, przede wszystkim słownika języka polskiego, słownika poprawnej polszczyzny oraz słownika frazeologicznego
ma podstawową wiedzę (stosuje ją w praktyce samodzielnie lub z niewielką pomocą)
z zakresu gramatyki języka polskiego:
– fonetyki – zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne (np. w parach p-b, t-d itd.), ustne, nosowe, twarde i miękkie; wie, na czym polega zjawisko upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych, utraty dźwięczności w wygłosie, dostrzega rozbieżności między mową a pismem,
– słowotwórstwa i słownictwa – wie, czym są wyraz podstawowy i pochodny, podstawa słowotwórcza, formant, rdzeń, rodzina wyrazów i rozpoznaje je na przykładach omawianych na lekcji, rozumie różnicę między wyrazem pokrewnym a bliskoznacznym, dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów złożonych, zna typy skrótów i skrótowców oraz stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, zna i rozumie znaczenie wybranych przysłów, powiedzeń, frazeologizmów itp., z pomocą nauczyciela odróżnia synonimy, antonimy, homonimy, rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone, zna pojęcia treść i zakres wyrazu, język ogólnonarodowy, gwara, dialekt,
– fleksji – rozpoznaje na typowych przykładach części mowy: odmienne – rzeczownik
(z podziałem na osobowy, nieosobowy, żywotny, nieżywotny, pospolity, własny), czasownik (dokonany, niedokonany, czasownik w stronie czynnej, biernej i zwrotnej), przymiotnik, liczebnik (i jego rodzaje), potrafi je odmieniać, w wyrazach oddziela temat od końcówki; rozpoznaje na typowych przykładach nieodmienne części mowy – przysłówek (w tym odprzymiotnikowy), samodzielne i niesamodzielne (spójnik, partykuła, przyimek), stara się stosować wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie: głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, przyimków, zakończeń czasowników, partykuły nie i -by z różnymi częściami mowy, zna imiesłowy, z pomocą nauczyciela wyjaśnia zasady ich tworzenia i odmiany,– składni – rozpoznaje na typowych przykładach części zdania: podmiot, orzeczenie, przydawkę, dopełnienie, okolicznik, rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu pojedynczym, a także zależności między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym, przy pomocy nauczyciela wskazuje człon nadrzędny i podrzędny, wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, rozpoznaje zdania bezpodmiotowe, dokonuje przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie, sporządza wykresy typowych zdań pojedynczych, złożonych i wielokrotnie złożonych, wyodrębnia zdania składowe w typowych zdaniach złożonych i wielokrotnie złożonych, potrafi wymienić i określić na łatwych przykładach rodzaje zdań pojedynczych (rozwinięte i nierozwinięte, oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe), złożonych (współrzędnie i podrzędnie), odróżnia zdania, uwzględniając cel wypowiedzi: oznajmujące, pytające i rozkazujące, stosuje je w swoich wypowiedziach
zna i próbuje stosować normy językowe i zasady grzecznościowe odpowiednie dla wypowiedzi publicznych
wie, czym są manipulacja i prowokacja językowa
zna językowe sposoby osiągania porozumienia, intuicyjnie je stosuje
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej przez uważne słuchanie wypowiedzi innych jej uczestników, rozumie większość wypowiedzi, reaguje na wypowiedzi kolegów i nauczyciela, m.in. prosi o ich powtórzenie, wyjaśnienie
określa tematykę wysłuchanego utworu, ocenia wartość wysłuchanego tekstu, wybiera
z wysłuchanego tekstu potrzebne informacjerozróżnia teksty o charakterze informacyjnym i perswazyjnym
podejmuje próby rozpoznania intencji nadawcy wysłuchanego utworu, w tym aluzję, sugestię, manipulację
rozpoznaje w typowych tekstach i sytuacjach komizm, kpinę i ironię jako wyraz intencji wypowiedzi
CZYTANIE UTWORÓW LITERACKICH I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY
podejmuje próby samodzielnego odczytania różnych tekstów współczesnych i dawnych na poziomie przenośnym, podejmuje próby odczytania ich w różnych kontekstach
rozumie znaczenie archaizmów i wyrazów należących do gwar obecnych w tekstach literackich lub odszukuje ich znaczenie w przypisach
odczytuje tekst literacki i inne dzieła sztuki (np. obraz, rzeźbę, grafikę, fotografię) na poziomie dosłownym i przenośnym, przy niewielkiej pomocy określa temat utworu i poruszony problem, odnosi się do najważniejszych kontekstów, np. biograficznego, historycznego, kulturowego
zauważa i rozumie podstawowe emocje oraz argumenty zawarte w wypowiedziach,
a także tezę, argumenty i przykłady w wypowiedzisamodzielnie wskazuje najważniejsze informacje zawarte w tekście, przytacza opinie
odróżnia opinię od faktu, fikcję od kłamstwa oraz fikcję od rzeczywistości, rozumie znaczenie terminów realizm i fantastyka
dostrzega w analizowanym tekście perswazję, sugestię, ironię i nieskomplikowane aluzje
wskazuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim, rozumie sytuację, w jakiej znajdują się bohaterowie
identyfikuje nadawcę i adresata wypowiedzi i określa ich główne cechy
dostrzega i omawia główne motywy postępowania bohaterów
identyfikuje w tekście poetyckim cechy liryki
rozróżnia takie gatunki liryczne, jak pieśń, hymn, sonet, tren, fraszka
charakteryzuje osobę mówiącą w wierszu i bohatera wiersza, nie utożsamia ich z autorem
wskazuje środki wyrazu artystycznego wypowiedzi: neologizm, prozaizm, eufemizm, inwokację, pytanie retoryczne, apostrofę, anaforę, porównanie, porównanie homeryckie, archaizację, kolokwializm
wyodrębnia w tekście obrazy poetyckie i omawia sposób obrazowania
odróżnia cechy gatunkowe noweli, powieści (i jej gatunków), opowiadania, legendy, baśni, przypowieści (paraboli), mitu, bajki, pamiętnika, dziennika, fantasy, epopei
identyfikuje elementy świata przedstawionego w utworze
omawia fabułę, odróżnia fabułę utworu od akcji
analizuje funkcję podtytułu, motta, puenty, punktu kulminacyjnego w utworach
omawia i analizuje elementy komiksu, piosenki
określa rodzaj narracji w tekście (pierwszoosobowa, trzecioosobowa)
wyodrębnia w tekście epickim fragmenty opowiadania i opisu
rozpoznaje cechy dramatu jako rodzaju literackiego w tekście, stosuje w praktyce słownictwo dotyczące dramatu: akt, scena, tekst główny, didaskalia, monolog (w tym monolog wewnętrzny) i dialog, zna najważniejsze cechy tragedii komedii i dramatu właściwego, potrafi zakwalifikować typowe utwory dramatyczne do poszczególnych rodzajów dramatu
czyta z podziałem na role i ze zrozumieniem dialogi ze scenariuszy, rozumie budowę
i treść dramatupodaje przykłady utworów należących do literatury dydaktycznej, wymienia cechy bajki
wskazuje w balladzie i satyrze elementy typowe dla różnych rodzajów literackich
wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym, naukowym, publicystycznym, indeksie i przypisach, wykorzystuje do pracy spis treści
wyszukuje i zapisuje cytaty z poszanowaniem praw autorskich, sporządza prosty przypis
wymienia i rozpoznaje gatunki dziennikarskie: wywiad, felieton, artykuł, reportaż
analizuje proste symbole i alegorie występujące w poznanych tekstach kultury
rozpoznaje adaptację filmową i teatralną, wie, czym się one różnią od oryginalnego tekstu
określa rolę osób uczestniczących w procesie powstawania przedstawienia teatralnego oraz filmu (reżyser, aktor, scenograf, charakteryzator, scenarzysta, producent, operator, dźwiękowiec, rekwizytor, inspicjent, sufler, statysta, oświetleniowiec, kostiumolog)
dostrzega związki między dziełem literackim a innym tekstem kultury (np. obrazem, plakatem, dziełem muzycznym, rzeźbą)
wspólnie z innymi lub samodzielnie dokonuje przekładu intersemiotycznego tekstów kultury i interpretacji wybranych zjawisk społecznych oraz prezentuje je w ramach różnych projektów grupowych
rozpoznaje aforyzm i anegdotę
w cudzej wypowiedzi (w tym literackiej) zauważa elementy retoryki: powtórzenia, pytania retoryczne, apostrofy wyliczenia, wykrzyknienia
rozpoznaje językowe i pozajęzykowe środki perswazji, np. w reklamie prasowej
dostrzega funkcje środków pozajęzykowych w sztuce teatralnej i filmie
rozpoznaje na typowych przykładach styl oficjalny, nieoficjalny (potoczny), urzędowy (mówiony i pisany) i artystyczny
potrafi nazwać, pejzaż, portret, scenę rodzajową, martwą naturę
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
pisze na temat, starając się zachować przejrzystą kompozycję logicznej i spójnej wypowiedzi, pisze teksty zrozumiałe i klarowne, wyraża opinię i podaje argumenty na poparcie własnego stanowiska
wykazuje dbałość o poprawność językową, stylistyczną, ortograficzną i interpunkcyjną tekstu, zna najważniejsze zasady interpunkcji zdania pojedynczego, złożonego
i wielokrotnie złożonego, stara się je stosować w praktyceukłada tekst o trójdzielnej kompozycji, stosuje akapity, dba o spójne nawiązania między poszczególnymi częściami wypowiedzi
wykazuje dbałość o estetykę zapisu
sporządza w różnych formach notatkę dotyczącą treści przeczytanego tekstu
redaguje ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie, pozdrowienia, życzenia, gratulacje, dedykację, uwzględniając w nich z reguły wszystkie elementy i właściwy zapis graficzny
tworzy plan ramowy i szczegółowy dłuższej wypowiedzi
formułuje treść sms-a, e-maila, stosując poprawny zapis ortograficzny, dodaje poprawny komentarz do przeczytanej informacji elektronicznej
streszcza, skraca, parafrazuje tekst (w tym tekst naukowy i popularnonaukowy), poprawnie i samodzielnie przytaczając większość zagadnień
pisze opis, charakterystykę, sprawozdanie, list nieoficjalny i oficjalny, zgodnie z cechami gatunkowymi tekstów
tworzy krótką wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, w rozprawce formułuje tezę, hipotezę oraz argumenty, dobiera przykłady do argumentów, podejmuje próbę wnioskowania, stosuje właściwe rozprawce słownictwo, rozróżnia rozprawkę z tezą od rozprawki z hipotezą
pisze opowiadanie odtwórcze i twórcze; umieszcza dialog w tekście
stosuje, w zależności od potrzeb tworzonego przez niego tekstu, narrację pierwszo- lub trzecioosobową
w tekstach własnych wykorzystuje różne formy wypowiedzi, w tym opis sytuacji, opis przeżyć, charakterystykę
opisuje i charakteryzuje siebie, postaci rzeczywiste i fikcyjne, porównuje najważniejsze cechy bohaterów literackich i rzeczywistych
samodzielnie pisze swój życiorys, CV, podanie i list motywacyjny we własnej sprawie
przeprowadza i zapisuje wywiad, stosuje właściwy zapis graficzny
opisuje dzieło malarskie, grafikę, plakat, rzeźbę, fotografię z odniesieniem do odpowiednich kontekstów; odczytuje wybrane sensy przenośne w różnych tekstach kultury
pisze prosty scenariusz na podstawie dzieła literackiego lub twórczy, zapisuje w nim dialogi i didaskalia
pisze schematyczną recenzję książki/filmu/przedstawienia, uwzględniając w niej swoją opinię
płynnie mówi na podany temat, starając się zachować zasady poprawności językowej
i stylistycznejwyraża swoje zdanie i umie je logicznie uzasadnić, odnosi się do cudzych poglądów
i poznanych ideizna zasady poprawnej wymowy oraz norm dotyczących akcentowania wyrazów i zdań, zna wyjątki w akcentowaniu wyrazów
wygłasza poprawny monolog, krótkie przemówienie, stara się uczestniczyć w dyskusji
uczestniczy w dyskusji zgodnie z zasadami kultury
rozróżnia środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oficjalnych
i nieoficjalnych sytuacjach mówieniazna i stosuje językowe sposoby osiągania porozumienia, stosuje zasady etykiety językowej i przestrzega zasad etyki mowy
dostrzega zjawisko brutalności słownej, kłamstwo i manipulację
recytuje z pamięci tekst poetycki, podejmuje próbę interpretacji głosowej
z uwzględnieniem tematu i wyrażanych emocjiuczestniczy w omówieniu recytacji własnej, koleżanek i kolegów
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
zna zasady ortograficzne (u, ó, ż, rz, ch, h, om, on, em, en, ą, ę, pisownia przedrostków, wielka i małą litera, zasady dotyczące pisowni zakończeń wyrazów, oznaczenia miękkości głosek) i wyjątki od nich, stosuje je w praktyce, w razie problemów korzysta ze słownika ortograficznego
dostrzega większość błędów językowych, korzysta z różnych źródeł, by je skorygować
stosuje w tworzonych tekstach podstawową wiedzę językową z zakresu fonetyki, słowotwórstwa, fleksji i składni
ma podstawową wiedzę i stosuje ją w praktyce na typowych przykładach z zakresu:
– fonetyki – zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe, twarde i miękkie; wskazuje upodobnienia pod względem dźwięczności i uproszczenia grup spółgłoskowych, utratę dźwięczności w wygłosie w poznanych przykładach, dostrzega rozbieżności między mową a pismem i zgodnie z tym zapisuje wyrazy, w których rozbieżności te występują,
– słowotwórstwa i słownictwa – wie, czym są wyraz podstawowy i pochodny, podstawa słowotwórcza, formant, rdzeń, rodzina wyrazów i rozpoznaje je na typowych przykładach; rozumie różnicę między wyrazem pokrewnym
a bliskoznacznym, dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów złożonych, zna typy skrótów i skrótowców i stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, stosuje w swoich wypowiedziach przysłowia, powiedzenia, frazeologizmy itp., potrafi podać przykłady synonimów, homonimów, antonimów, wskazuje wyrazy rodzime i zapożyczone; rozumie różnice między treścią a zakresem wyrazu, w parze wyrazów potrafi wskazać wyraz o bogatszej treści
i mniejszym zakresie, a także o uboższej treści i większym zakresie, wyjaśnia pojęcia: język ogólnonarodowy, gwara, dialekt,– fleksji – rozpoznaje części mowy: odmienne – rzeczownik (z podziałem na osobowy, nieosobowy, żywotny, nieżywotny, pospolity, własny), czasownik (dokonany, niedokonany, czasownik w stronie czynnej, biernej i zwrotnej), przymiotnik, liczebnik (i jego rodzaje), potrafi je odmieniać, oddziela temat od końcówki w wyrazach, w których występują oboczności; rozpoznaje nieodmienne części mowy – przysłówek (w tym odprzymiotnikowy), samodzielne
i niesamodzielne (spójnik, partykuła, przyimek), stara się stosować wiedzę
o częściach mowy w poprawnym zapisie: głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, przyimków, zakończeń czasowników, partykuły nie i -by z różnymi częściami mowy, rozpoznaje imiesłowy, zna zasady ich tworzenia i odmiany,– składni – rozpoznaje części zdania: podmiot, orzeczenie, przydawkę, dopełnienie, okolicznik, rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu pojedynczym, a także zależności między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym, wskazuje człon nadrzędny
i podrzędny, wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone
i odwrotnie, dokonuje przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie, sporządza wykresy zdań pojedynczych, złożonych i wielokrotnie złożonych, wyodrębnia zdania składowe w typowych zdaniach złożonych i wielokrotnie złożonych, potrafi wymienić i określić na typowych przykładach typy zdań pojedynczych (rozwinięte i nierozwinięte, oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe), złożonych (współrzędnie i podrzędnie), w swoich wypowiedziach stosuje zdania, uwzględniając cel wypowiedzi: oznajmujące, pytające i rozkazującezna i stosuje znane mu normy językowe i zasady grzecznościowe odpowiednie dla wypowiedzi publicznych
rozpoznaje i analizuje wybrane przykłady manipulacji i prowokacji językowej
zna i świadomie stosuje językowe sposoby osiągania porozumienia
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
uważnie słucha i rozumie wypowiedzi kolegów i nauczyciela, żywo reaguje na wypowiedzi kolegów i nauczyciela, m.in. prosi o ich powtórzenie, uzupełnienie, wyjaśnienie
słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz dostrzega środki wyrazu artystycznego tekstu
wskazuje w tekstach treści informacyjne i perswazyjne
analizuje i rozpoznaje intencję nadawcy wysłuchanego utworu, w tym aluzję, sugestię, manipulację
rozpoznaje komizm, kpinę i ironię jako wyraz intencji wypowiedzi
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
samodzielnie odczytuje większość tekstów współczesnych i dawnych na poziomie przenośnym, a w ich odczytaniu odnosi się do różnych kontekstów czyta płynnie, stosując się do zasad poprawnej interpunkcji, akcentowania i intonacji
rozumie znaczenie archaizmów i wyrazów należących do gwar obecnych w tekstach literackich, odszukuje ich znaczenie w przypisach
interpretuje tekst literacki i inne dzieła sztuki (np. obraz, rzeźbę, grafikę, fotografię) na poziomie dosłownym i przenośnym, określa temat utworu i różnorakie poruszone w nim problemy, interpretuje tytuł utworu, odnosi się do najważniejszych kontekstów, np. biograficznego, historycznego, kulturowego
rozumie i omawia podstawowe emocje oraz argumenty zawarte w wypowiedziach, a także tezę, argumenty i przykłady w wypowiedzi
odczytuje informacje zawarte w tekście, przytacza i sensownie komentuje opinie
odróżnia opinię od faktu, fikcję od kłamstwa, fikcję od rzeczywistości w tekstach literackich i dziennikarskich, stosuje te rozróżnienia w praktyce, płynnie stosuje terminy: realizm i fantastyka
analizuje w tekście manipulację, perswazję, sugestię, ironię, aluzję, nazywa je
omawia elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim, rozumie sytuację, w jakiej się znajdują bohaterowie
charakteryzuje nadawcę i adresata wypowiedzi
dostrzega i wyjaśnia motywy postępowania bohaterów, ocenia ich zachowania i postawy w odniesieniu do ogólnie przyjętych zasad moralnych
omawia w tekście poetyckim cechy liryki
identyfikuje utwory należące do takich gatunków lirycznych,jak pieśń, hymn, tren, sonet, fraszka; wskazuje ich cechy
charakteryzuje osobę mówiącą w wierszu i bohatera wiersza (jej sytuację, uczucia i stany), nie utożsamiając ich z autorem
przytacza środki wyrazu artystycznego wypowiedzi: neologizm, prozaizm, eufemizm, inwokację, pytanie retoryczne, apostrofę, anaforę, porównanie, porównanie homeryckie, archaizację, kolokwializm, określa ich funkcje w tekście
podejmuje próby interpretacji obrazów poetyckich
odróżnia i omawia cechy gatunkowe noweli, powieści (i jej gatunków), opowiadania, legendy, baśni, przypowieści (paraboli), mitu, bajki, pamiętnika, dziennika, epopei
przedstawia i analizuje elementy świata przedstawionego w utworze, omawia ich funkcję w konstrukcji utworu
omawia wpływ rodzaju narracji na kształt utworu
w komiksach, piosenkach i innych tekstach kultury popularnej znajduje nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych
wyodrębnia w tekście epickim fragmenty np. charakterystyki pośredniej i bezpośredniej, opisu przeżyć, tekstów użytkowych
wymienia cechy dramatu jako rodzaju literackiego, stosuje w praktyce słownictwo dotyczące dramatu: akt, scena, tekst główny, didaskalia, monolog (w tym monolog wewnętrzny) i dialog, zna cechy tragedii komedii i dramatu właściwego, potrafi zakwalifikować utwory dramatyczne do poszczególnych rodzajów dramatu
interpretuje głosowo dialogi ze scenariuszy, rozumie budowę i treść dramatu
omawia cechy literatury dydaktycznej, wymienia cechy bajki
omawia w balladzie i satyrze elementy typowe dla różnych rodzajów literackich
wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym, naukowym, publicystycznym, indeksie i przypisach
wykorzystuje do pracy spis treści, wyszukuje i zapisuje cytaty z poszanowaniem praw autorskich, sporządza przypis, wyszukuje i porównuje informacje w różnych tekstach, m.in. popularnonaukowych i naukowych
dostrzega różnice stylu i intencji między tekstem literackim, naukowym
i popularnonaukowym, wyszukuje w nich potrzebne informacjewymienia i rozpoznaje gatunki dziennikarskie: wywiad, felieton, artykuł, reportaż, podaje cechy tych gatunków, uzasadnia przynależność tekstu prasowego do publicystyki
analizuje i podejmuje próby odczytania symboli i alegorii występujących w poznanych tekstach kultury
ocenia adaptację filmową i teatralną, muzyczną i inne; krytycznie wypowiada się na jej temat, odwołując się do jej struktury i treści
analizuje związki między dziełem literackim a innym tekstem kultury (np. obrazem, plakatem, dziełem muzycznym, rzeźbą)
samodzielnie dokonuje przekładu intersemiotycznego tekstów kultury i interpretacji wybranych zjawisk społecznych oraz prezentuje je w ramach różnych projektów grupowych
interpretuje aforyzm i anegdotę
w cudzej wypowiedzi (w tym literackiej) zauważa elementy retoryki: powtórzenia, pytania retoryczne, apostrofy wyliczenia, wykrzyknienia; analizuje wybrane z nich
analizuje i omawia językowe i pozajęzykowe środki perswazji, np. w reklamie
analizuje funkcje środków pozajęzykowych w sztuce teatralnej i filmie
wyróżnia w tekście cechy stylu oficjalnego, nieoficjalnego (potocznego), urzędowego (mówionego i pisanego) i artystycznego
interpretuje pejzaż, portret, scenę rodzajową, martwą naturę; wie, czym się różnią, dostrzega ważne elementy i wybrane konteksty dzieła malarskiego
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
pisze na temat, stosując przejrzystą kompozycję logicznej wypowiedzi, polemizuje ze stanowiskiem innych, formułuje rzeczowe argumenty poparte przykładami
zachowuje poprawność językową, stylistyczną, ortograficzną i interpunkcyjną tworzonego tekstu, stosuje najważniejsze zasady interpunkcji zdania pojedynczego, złożonego
i wielokrotnie złożonego, pisze przeważnie teksty wyczerpujące temat, zrozumiałe, klarowneukłada tekst o trójdzielnej kompozycji z uwzględnieniem akapitów, stosuje cytat i potrafi go wprowadzić do tekstu, pamiętając o cudzysłowie oraz nawiązaniu, dba o spójne nawiązania między poszczególnymi częściami wypowiedzi, w tym w przemówieniu
zachowuje estetykę zapisu
dobiera formę notatki dotyczącej wysłuchanej wypowiedzi do własnych potrzeb
redaguje poprawne ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie, pozdrowienia, życzenia, gratulacje, dedykację, apel, uwzględniając w nich wszystkie elementy i właściwy zapis graficzny
tworzy plan ramowy i szczegółowy dłuższej wypowiedzi, uwzględniając w nim najważniejsze zagadnienia, zgodnie z funkcją tworzonego tekstu
formułuje treść sms-a, e-maila, stosując poprawny zapis ortograficzny; dodaje poprawny komentarz do przeczytanej informacji elektronicznej
streszcza, skraca, parafrazuje tekst (w tym tekst naukowy i popularnonaukowy), poprawnie i samodzielnie przytaczając większość zagadnień, zgodnie z funkcją skracanego czy przekształcanego tekstu
pisze poprawne opis, charakterystykę, sprawozdanie, list nieoficjalny i oficjalny, dziennik, pamiętnik, zgodnie z cechami gatunkowymi tekstów i funkcją tekstu
tworzy wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, w rozprawce formułuje tezę, hipotezę oraz argumenty, samodzielnie podaje przykłady do argumentów, wnioskuje, stosuje właściwe rozprawce słownictwo
w opowiadaniu odtwórczym i twórczym stosuje elementy charakterystyki pośredniej, wprowadza realia epoki w tekście odwołującym się do minionych epok
stosuje, w zależności od potrzeb tworzonego przez niego tekstu, narrację pierwszo- lub trzecioosobową
w tekstach własnych swobodnie wykorzystuje różne formy wypowiedzi, w tym opis sytuacji, opis przeżyć wewnętrznych, mowę zależną i niezależną w celu dynamizowania akcji i charakteryzowania bohatera
opisuje i charakteryzuje siebie, postaci rzeczywiste i fikcyjne, porównuje cechy bohaterów literackich i rzeczywistych
posługuje się stylem urzędowym, samodzielnie pisze swój życiorys, CV, podanie i list motywacyjny
przeprowadza i zapisuje wywiad, stosuje w nim właściwy zapis graficzny, stara się formułować ciekawe pytania, wykorzystuje zdobytą z różnych źródeł wiedzę na temat podjęty w rozmowie
opisuje dzieło malarskie, grafikę, plakat, rzeźbę, fotografię z odniesieniem do odpowiednich kontekstów; odczytuje sensy przenośne w wybranych tekstach kultury, podejmuje próbę interpretacji tekstu kultury, np. obrazu, plakatu, grafiki
pisze scenariusz na podstawie dzieła literackiego lub twórczy, zapisuje w nim dialogi
i didaskaliapisze recenzję książki/filmu/przedstawienia, uwzględniając w niej swoją opinię oraz podstawowe słownictwo związane z dziedziną recenzowanego zjawiska
wyraża swoje zdanie i umie je logicznie uzasadnić, odnosi się do cudzych poglądów
i poznanych ideistosuje się do zasad poprawnej wymowy oraz norm dotyczących akcentowania wyrazów
i zdań, zna i stosuje wyjątki w akcentowaniu wyrazówwygłasza poprawny monolog, przemówienie, aktywnie uczestniczy w dyskusji
prezentuje wdyskusji swoje stanowisko, rozwija je odpowiednio dobranymi argumentami, świadome stosuje retoryczne środki wyrazu
uczestniczy w dyskusji zgodnie z zasadami kultury, logicznie formułuje argumenty
potrafi zastosować środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oficjalnych
i nieoficjalnych sytuacjach mówieniazna i stosuje językowe sposoby osiągania porozumienia, zasady etykiety językowej
i przestrzega zasad etyki mowyreaguje z zachowaniem zasad kultury na zjawisko brutalności słownej, kłamstwo
i manipulacjęrecytuje z pamięci tekst poetycki, interpretując go z uwzględnieniem tematu i wyrażanych emocji
ocenia recytację własną, koleżanek i kolegów i przedstawia uzasadnienie swojej oceny
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
sprawnie stosuje w praktyce zasady ortograficzne (u, ó, ż, rz, ch, h, om, on, em, en, ą, ę, pisownia przedrostków, wielka i mała litera, zasady dotyczące pisowni zakończeń wyrazów, oznaczenia miękkości głosek), w razie wątpliwości korzysta ze słownika ortograficznego
koryguje błędy językowe w tworzonym przez siebie tekście, analizuje i porównuje przy tym wiedzę z różnych źródeł informacji
analizuje elementy językowe w tekstach kultury (np. w reklamach, plakacie, piosence), wykorzystując wiedzę o języku w zakresie fonetyki, słowotwórstwa, fleksji i składni
ma wiedzę, którą stosuje w praktyce, z zakresu:
– fonetyki – zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe, twarde, miękkie; wskazuje upodobnienia pod względem dźwięczności i uproszczenia grup spółgłoskowych, zjawiska utraty dźwięczności w wygłosie, dostrzega rozbieżności między mową a pismem i zgodnie
z tym zapisuje wyrazy, w których te rozbieżności występują,– słowotwórstwa i słownictwa – rozpoznaje wyraz podstawowy i pochodny, podstawę słowotwórczą, formant, rdzeń, tworzy rodzinę wyrazów; odróżnia wyraz pokrewny od bliskoznacznego, stosuje poprawnie formanty do tworzenia wyrazów pochodnych, umie je nazwać, rozpoznaje wyrazy złożone słowotwórczo, wskazuje różnicę między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów; zna typy skrótów i skrótowców
i stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, świadomie stosuje w swoich wypowiedziach popularne przysłowia, powiedzenia, frazeologizmy we właściwym kontekście itp., rozróżnia synonimy, homonimy, antonimy, wskazuje wyrazy rodzime
i zapożyczone; wyjaśnia różnice między treścią a zakresem wyrazu, różnicuje wyrazy ze względu na ich treść i zakres, odróżnia język ogólnonarodowy od gwary i dialektu,– fleksji – nazywa i odmienia odmienne części mowy: rzeczownik (z podziałem na osobowy, nieosobowy, żywotny, nieżywotny, pospolity, własny), czasownik (dokonany, niedokonany, czasownik w stronie czynnej, biernej i zwrotnej), przymiotnik, liczebnik (i jego rodzaje); oddziela temat od końcówki, także w wyrazach, w których występują oboczności; nazywa nieodmienne części mowy: przysłówek (w tym odprzymiotnikowy), samodzielne i niesamodzielne (spójnik, partykuła, przyimek, wykrzyknik); stosuje wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie: głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, przyimków, zakończeń czasowników, partykuły nie i -by z różnymi częściami mowy; tworzy i odmienia imiesłowy,
– składni – rozpoznaje i nazywa części zdania: podmiot (i jego rodzaje: gramatyczny, logiczny, szeregowy i domyślny), orzeczenie (odróżnia orzeczenie czasownikowe od imiennego), przydawkę, dopełnienie, okolicznik (czasu, miejsca, sposobu, przyczyny, celu); nazywa związki wyrazów w zdaniu pojedynczym (w tym rozpoznaje wyraz nadrzędny i podrzędny), a także zależności między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym, wskazuje człon nadrzędny i podrzędny; wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie; dokonuje przekształceń z mowy zależnej na niezależną
i odwrotnie, sporządza wykresy zdań pojedynczych, złożonych i wielokrotnie złożonych, wyodrębnia zdania składowe w zdaniach złożonych i wielokrotnie złożonych, potrafi określić typy zdań pojedynczych (rozwinięte i nierozwinięte, oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe), złożonych (współrzędnie
i podrzędnie), a także rozpoznać rodzaje zdań złożonych współrzędnie (łącznie, rozłącznie, przeciwstawnie i wynikowo) i podrzędnie (przydawkowe, dopełnieniowe, okolicznikowe, podmiotowe i orzecznikowe); w swoich wypowiedziach stosuje zdania, uwzględniając cel wypowiedzi: oznajmujące, pytające i rozkazująceświadomie stosuje znane mu normy językowe i zasady grzecznościowe odpowiednie dla wypowiedzi publicznych
analizuje przykłady manipulacji i prowokacji językowej, nie poddaje się im
zna językowe sposoby osiągania porozumienia, świadomie je stosuje
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
aktywnie słucha i rozumie wypowiedzi kolegów i nauczyciela jako uczestnik różnych sytuacji mówienia w czasie zajęć lekcyjnych, analizuje treść i kompozycję wypowiedzi innych, poprawność językową i stylistyczną
słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz ocenia zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych tekstu
interpretuje wysłuchany tekst, uwzględniając intencję jego nadawcy, w tym aluzję, sugestię, manipulację
analizuje i omawia w wysłuchanych utworach elementy komizmu, kpiny i ironii jako wyraz intencji wypowiedzi
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
samodzielnie odczytuje teksty współczesne i dawne na poziomie przenośnym
i symbolicznym, interpretuje je w różnych kontekstach, czyta płynnie, stosując się do zasad poprawnej interpunkcji, akcentowania i intonacji oraz uwzględnia budowę wersyfikacyjną, a także organizację rytmiczną utworu poetyckiegorozumie znaczenie archaizmów i wyrazów należących do gwar obecnych w tekstach literackich, odszukuje ich znaczenie w przypisach lub innych źródłach, odróżnia archaizm od archaizacji
analizuje tekst literacki i inne dzieła sztuki (np. obraz, rzeźbę, grafikę) na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym, określa temat utworu i poruszone problemy, ustosunkowuje się do nich, dąży do zrozumienia ich złożoności i niejednoznaczności, samodzielnie interpretuje tytuł utworu, odnosi się do kontekstów, np. biograficznego, historycznego, kulturowego
zauważa, rozumie i omawia emocje oraz argumenty zawarte w wypowiedziach, a także tezę, argumenty i przykłady w wypowiedzi, polemizuje z nimi
interpretuje informacje zawarte w tekście, przytacza i komentuje opinie, odnosząc się do nich
odróżnia prawdę od prawdopodobieństwa, wskazuje elementy biograficzne
i autobiograficzne w dziełach literackich, odróżnia je od wspomnień i pamiętnika lub dziennika; płynnie stosuje terminy realizm i fantastykaustosunkowuje się do różnych sposobów oddziaływania tekstu na odbiorcę, takich jak perswazja, sugestia, ironia, aluzja, wartościowanie, manipulacja itp., płynnie stosuje ww. terminy
całościowo omawia elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim, rozumie złożone sytuacje, w jakich znajdują się bohaterowie
szczegółowo charakteryzuje nadawcę i adresata wypowiedzi, podaje odpowiednie fragmenty tekstu na potwierdzenie swych ustaleń
dostrzega i wyjaśnia złożone motywy postępowania bohaterów, wartościuje ich zachowania i postawy w odniesieniu do ogólnie przyjętych zasad moralnych, stara się unikać prostych, jednoznacznych ocen
wskazuje w tekstach cechy typowe dla liryki, epiki czy dramatu, cechy gatunkowe takich tekstów, jak pieśń, hymn, sonet, tren, fraszka
charakteryzuje osobę mówiącą w wierszu i bohatera wiersza (jej sytuację, uczucia i stany), podaje odpowiednie fragmenty tekstu na potwierdzenie swych ustaleń
analizuje środki stylistyczne, takie jak neologizm, prozaizm, eufemizm, inwokację, pytanie retoryczne, apostrofę, anaforę, porównanie, porównanie homeryckie, archaizację, kolokwializm, określa ich funkcje w tekście i wpływ na kształt i wymowę utworu
wnikliwie omawia obrazy poetyckie obecne w tekście
odróżnia i omawia cechy gatunkowe noweli, powieści (i jej gatunków), opowiadania, legendy, baśni, przypowieści (paraboli), mitu, bajki, pamiętnika, dziennika, fantasy, epopei, podaje odpowiednie fragmenty tekstu na potwierdzenie swych ustaleń
przedstawia i szczegółowo analizuje elementy świata przedstawionego w utworze, omawia ich funkcję w konstrukcji utworu
stosuje w praktyce słownictwo dotyczące dramatu: akt, scena, tekst główny, didaskalia, monolog (w tym monolog wewnętrzny) i dialog, zna cechy tragedii, komedii i dramatu właściwego, potrafi zakwalifikować utwory dramatyczne do poszczególnych rodzajów dramatu, odróżnia dramat od inscenizacji i adaptacji
proponuje własną interpretację głosową dialogów ze scenariuszy, rozumie budowę i treść dramatu
omawia cechy literatury dydaktycznej, podaje przykłady utworów należących do literatury dydaktycznej, wymienia cechy bajki
wskazuje, jaką funkcję pełnią w balladzie i satyrze elementy typowe dla różnych rodzajów literackich
wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym, naukowym, publicystycznym, indeksie i przypisach; wykorzystuje do pracy spis treści, wyszukuje i zapisuje cytaty
z poszanowaniem praw autorskich, sporządza przypis, wyszukuje i porównuje informacje w różnych tekstach, m.in. popularnonaukowych i naukowych – używa ich do własnych celówma świadomość różnic stylu i intencji między tekstem literackim, naukowym, popularnonaukowym i publicystycznym
wymienia i rozpoznaje gatunki dziennikarskie: wywiad, felieton, artykuł, reportaż; podaje cechy tych gatunków, uzasadnia przynależność tekstu prasowego do publicystyki; w wypowiedziach świadomie i konsekwentnie stosuje nazwy gatunków publicystycznych; wie, czym publicystyka różni się od literatury
analizuje i interpretuje symbole i alegorie występujące w tekstach kultury, określa ich funkcje
wie, czym się różni adaptacja od oryginalnego tekstu; analizuje zamysł pisarza i twórców adaptacji
określa i ocenia rolę osób uczestniczących w procesie powstawania przedstawienia teatralnego oraz filmu (reżyser, aktor, scenograf, charakteryzator, scenarzysta, producent, operator, dźwiękowiec, rekwizytor, inspicjent, sufler, statysta, oświetleniowiec, kostiumolog)
wnikliwie, korzystając z różnych źródeł informacji, analizuje związki między dziełem literackim a innym tekstem kultury (np. obrazem, plakatem, dziełem muzycznym, rzeźbą)
samodzielnie dokonuje przekładu intersemiotycznego tekstów kultury i interpretacji wybranych zjawisk społecznych oraz prezentuje je w ramach różnych projektów, samodzielnych lub grupowych, podejmuje w nich tematy związane z historią, filozofią, sztuką
interpretuje aforyzm i anegdotę
w cudzej wypowiedzi (w tym literackiej) analizuje i omawia elementy retoryki: powtórzenia, pytania retoryczne, apostrofy, wyliczenia, wykrzyknienia
wnikliwie analizuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji (np. w reklamie prasowej), reaguje adekwatnie do nich, nie ulega im niepotrzebnie
dostrzega i omawia funkcje środków pozajęzykowych w sztuce teatralnej i filmie
wskazuje elementy stylu oficjalnego, nieoficjalnego (potocznego), urzędowego (mówionego i pisanego) i artystycznego w tekstach, np. literackich, i określa ich funkcję
interpretuje pejzaż, portret, scenę rodzajową, martwą naturę; wybiera i omawia konteksty związane z analizowanym dziełem
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
pisze wyczerpująco i na temat, stosując funkcjonalną, urozmaiconą kompozycję, logikę wypowiedzi
zachowuje poprawność językową, stylistyczną, ortograficzną i interpunkcyjną tworzonego tekstu, stosuje zasady interpunkcji zdania pojedynczego, złożonego i wielokrotnie złożonego, pisze teksty wyczerpujące temat, zrozumiałe, klarowne
zachowuje przemyślaną, trójdzielną kompozycję dłuższej wypowiedzi, w tym
w przemówieniu; konsekwentnie i logicznie stosuje akapity, dba o spójne, ciekawe nawiązania między poszczególnymi częściami wypowiedzizachowuje estetykę zapisu, jego teksty są poprawne, przejrzyste i czytelne
posługując się bogatym słownictwem, poprawnie redaguje różne formy wypowiedzi, m.in. opowiadanie z elementami dialogu i monologu, opisu, charakterystyki, zróżnicowane stylistycznie i funkcjonalnie opisy, recenzję i notatkę (różnorodne postaci)
redaguje poprawne ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie, pozdrowienia, życzenia, gratulacje, dedykację, apel, uwzględniając w nich wszystkie elementy i właściwy zapis graficzny i funkcję tekstu
tworzy plan ramowy i rozbudowany szczegółowy dłuższej wypowiedzi
formułuje treść sms-a, e-maila, stosując poprawny zapis ortograficzny, dodaje trafny, przemyślany komentarz do przeczytanej informacji elektronicznej
streszcza, skraca, parafrazuje tekst (w tym tekst naukowy i popularnonaukowy), poprawnie i samodzielnie przytaczając zagadnienia
pisze opis, charakterystykę, sprawozdanie, list nieoficjalny i oficjalny, dziennik, pamiętnik, zgodnie z cechami gatunkowymi tekstów, stylizuje język, np. listu na język dawnych epok
tworzy wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, odwołując się do kontekstów, np. historycznego, biograficznego, kulturowego; w rozprawce swobodnie formułuje tezę, hipotezę oraz wnikliwe argumenty; samodzielnie podaje przykłady do argumentów; wnioskuje, dobierając słownictwo właściwe rozprawce
w opowiadaniu odtwórczym i twórczym indywidualizuje język bohatera, wprowadza nieszablonowe rozwiązania kompozycyjne
w tekstach własnych swobodnie i celowo wykorzystuje różne formy wypowiedzi, w tym opis sytuacji, opis przeżyć wewnętrznych, mowę zależną i niezależną w celu dynamizowania akcji i charakteryzowania bohatera
wnikliwie opisuje i charakteryzuje siebie, postaci rzeczywiste i fikcyjne, porównuje cechy bohaterów literackich i rzeczywistych, ocenia i wartościuje ich zachowania
i postawy w odniesieniu do ogólnie przyjętych norm moralnychsamodzielnie pisze życiorys, CV, podanie i list motywacyjny
przeprowadza i zapisuje wywiad, stosuje w nim właściwy zapis graficzny, dba o ciekawe pytania, wykorzystuje zdobytą z różnych źródeł wiedzę na temat podjęty w rozmowie
opisuje dzieło malarskie, grafikę, plakat, rzeźbę, fotografię z odniesieniem do odpowiednich kontekstów; odczytuje sensy przenośne w wybranych tekstach kultury, interpretuje tekst kultury, np. obrazu, plakatu, grafiki
pisze scenariusz na podstawie własnych pomysłów
pisze wyczerpującą temat recenzję książki/filmu/przedstawienia, uwzględniając
w niej swoją opinię i operując właściwym dla recenzji słownictwem, omwaia krytycznie elementy tekstu kultury , stosując odpowiednio dobrane słownictwowyraża własne zdanie, trafnie polemizuje ze stanowiskiem innych, formułuje rzeczowe i samodzielne argumenty poparte celnie dobranymi przykładami, np. wprowadza cytaty z tekstów filozoficznych, sentencje, przysłowia na poparcie swojego stanowiska
stosuje się do zasad poprawnej wymowy oraz norm dotyczących akcentowania wyrazów
i zdań, zna i stosuje wyjątki w akcentowaniu wyrazów, unika regionalizmów i elementów gwary środowiskowej, które są niezgodne z normą językowąwygłasza poprawny, ciekawy monolog, przemówienie, uczestniczy w dyskusji, posługując się wieloma środkami wyrazu
wyraża swoje zdanie i umie je logicznie uzasadnić, czynnie się odnosi do cudzych poglądów i poznanych idei
aktywnie uczestniczy w dyskusji, używając środków językowych wyrażających stosunek mówiącego do przedstawianych treści; nawiązując do wypowiedzi przedmówców, podejmuje próby prowadzenia dyskusji
dobiera i stosuje różnorodne środki językowe odpowiednio do sytuacji i odbiorcy oraz rodzaju komunikatu
prezentuje w dyskusji swoje stanowisko, rozwija je odpowiednio dobranymi, przemyślanymi argumentami, świadome stosuje retoryczne środki wyrazu
stosuje środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oficjalnych i nieoficjalnych sytuacjach mówienia odpowiednio do sytuacji i odbiorcy oraz rodzaju komunikatu
zna i swobodnie stosuje językowe sposoby osiągania porozumienia, zasady etykiety językowej i przestrzega zasad etyki mowy
reaguje swobodnie i z zachowaniem zasad kultury na zjawisko brutalności słownej, kłamstwo i manipulację
recytuje z pamięci teksty poetyckie, interpretując je głosowo z uwzględnieniem tematu
i wyrażanych emocji oraz na przykład przez poprawne stosowanie pauz w tekście zawierającym przerzutniekrytycznie ocenia recytację własną, koleżanek i kolegów; przedstawia rzeczowe, wnikliwe, bezstronne i życzliwe uzasadnienie swojej oceny
płynnie mówi na podany temat, zachowując zasady poprawności językowej
i stylistycznej; udowadnia swoje racje za pomocą rzeczowych argumentów ułożonych
w logiczny wywód
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
stosowania w praktyce zasad ortograficznych (u, ó, ż, rz, ch, h, om, on, em, en, ą, ę, pisownia przedrostków, wielka i mała litera, zasady dotyczące pisowni zakończeń wyrazów, oznaczenia miękkości głosek), korzysta ze słownika ortograficznego, by wyjaśnić wątpliwości dotyczące wyrazów rzadkich, o nietypowej pisowni
dostrzegania i korekty błędów językowych w tworzonym przez siebie tekście
analizy elementów językowych w tekstach kultury (np. w reklamach, plakacie, piosence), z wykorzystaniem wiedzy o języku w zakresie fonetyki, słowotwórstwa, fleksji i składni
ma wiedzę, którą płynnie stosuje w praktyce, z zakresu:
– fonetyki – zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe, twarde, miękkie; wie, na czym polega zjawisko upodobnień pod względem dźwięczności, uproszczeń grup spółgłoskowych, utraty dźwięczności w wygłosie; ma świadomość rozbieżności między mową a pismem i świadomie to wykorzystuje, dbając o poprawność ortograficzną pisanych tekstów,
– słowotwórstwa i słownictwa – rozpoznaje wyraz podstawowy i pochodny, podstawę słowotwórczą, formant, rdzeń, tworzy rodzinę wyrazów; odróżnia wyraz pokrewny od bliskoznacznego, poprawnie stosuje formanty do tworzenia wyrazów pochodnych, umie je nazwać, rozpoznaje wyrazy złożone słowotwórczo, wskazuje różnicę między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, zna typy skrótów i skrótowców oraz stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie; świadomie stosuje
w swoich wypowiedziach popularne przysłowia, powiedzenia, frazeologizmy we właściwym kontekście itp., rozróżnia synonimy, homonimy, antonimy, wskazuje wyrazy rodzime i zapożyczone; wyjaśnia różnice między treścią a zakresem wyrazu, różnicuje wyrazy ze względu na ich treść i zakres, odróżnia język ogólnonarodowy od gwary i dialektu,– fleksji – swobodnie nazywa i odmienia odmienne części mowy (także w przypadku wyrazów podchwytliwych): rzeczownik (z podziałem na osobowy, nieosobowy, żywotny, nieżywotny, pospolity, własny), czasownik (dokonany, niedokonany,
w stronie czynnej, biernej i zwrotnej), przymiotnik, liczebnik (i jego rodzaje), oddziela temat od końcówki, także w wyrazach, w których występują oboczności; nazywa nieodmienne części mowy (także w przypadku podchwytliwych wyrazów): przysłówek (w tym odprzymiotnikowy), samodzielne i niesamodzielne (spójnik, partykuła, przyimek, wykrzyknik), stosuje wiedzę o częściach mowy
w poprawnym zapisie: głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, przyimków, zakończeń czasowników, partykuły nie i -by z różnymi częściami mowy, tworzy
i odmienia imiesłowy,– składni – rozpoznaje i nazywa części zdania: podmiot (i jego rodzaje: gramatyczny, logiczny, szeregowy i domyślny), orzeczenie (odróżnia orzeczenie czasownikowe od imiennego), przydawkę, dopełnienie, okolicznik (czasu, miejsca, sposobu, przyczyny, celu), nazywa związki wyrazów w zdaniu pojedynczym (w tym rozpoznaje wyraz nadrzędny i podrzędny w związkach wyrazów, rozpoznaje związek zgody, rządu i przynależności), a także zależności między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym, wskazuje człon nadrzędny i podrzędny, wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego
w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń
z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, dokonuje przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie, sporządza wykresy rozbudowanych zdań pojedynczych, złożonych i wielokrotnie złożonych, wyodrębnia zdania składowe w zdaniach złożonych i wielokrotnie złożonych, potrafi określić typy zdań pojedynczych (rozwinięte i nierozwinięte, oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe), złożonych (współrzędnie i podrzędnie),
a także rozpoznać rodzaje zdań złożonych współrzędnie (łącznie, rozłącznie, przeciwstawnie i wynikowo) i podrzędnie (przydawkowe, dopełnieniowe, okolicznikowe, podmiotowe i orzecznikowe) na prostych przykładach; w swoich wypowiedziach stosuje zdania, uwzględniając cel wypowiedzi: oznajmujące, pytające i rozkazująceswobodnie wykorzystuje znane normy językowe i zasady grzecznościowe odpowiednie dla wypowiedzi publicznych
rozpoznaje i rozumie przykłady manipulacji i prowokacji językowej, aktywnie je komentuje i reaguje na nie
zna językowe sposoby osiągania porozumienia, aktywnie i asertywnie je stosuje
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą, a ponadto przejawia wiele umiejętności w zakresie przykładowo podanych zagadnień:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
ocenia wysłuchany tekst pod względem merytorycznym oraz poprawnościowym, stosuje kryteria oceny odpowiednio dobrane do celu wypowiedzi i intencji nadawcy
samodzielnie odczytuje i interpretuje zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych nagrania wzorcowej recytacji
analizuje i wykorzystuje w nowych sytuacjach dydaktycznych informacje wybrane
z wysłuchanego tekstu
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
czyta różne teksty (zarówno współczesne, jak i dawne, przewidziane w programie nauczania oraz spoza niego) na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym
samodzielnie i z pasją interpretuje teksty pisane i inne teksty kultury, uwzględniając intencję nadawcy oraz konteksty niezbędne do interpretacji, proponuje własną interpretację głosową tekstu
praktycznie wykorzystuje informacje wybrane z tekstu literackiego, popularnonaukowego, naukowego; systematycznie i skutecznie szuka nowych informacji w celu realizacji zainteresowań humanistycznych
krytycznie, wielostronnie i z zaangażowaniem poznawczym ocenia i wartościuje treści, zachowania i postawy przedstawione w utworach w odniesieniu do systemu moralnego
i etycznegoanalizuje niejednorodność dzieł literackich
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
samodzielnie buduje spójne, logiczne, rzeczowe wypowiedzi na podany temat, w których przedstawia własne, ciekawe stanowisko lub płynnie dowodzi przyjętych racji za pomocą popartych przykładami argumentów uwzględniających różne konteksty kulturowe
tworzy oryginalne notatki, posługując się bogatym słownictwem
podejmuje próby własnej twórczości literackiej, świadomie stosując różnorodne środki stylistyczne, parafrazuje utwory znanych twórców
pisze wypowiedzi oryginalne pod względem sposobu ujęcia tematu; wykazuje się szczególną dbałością o poprawność językową, bezbłędny zapis, logiczną i pomysłową kompozycję; jego język charakteryzuje się własnym stylem lub jego zaczątkami
aktywnie uczestniczy w realizacji projektów, będąc przewodniczącym grup projektowych lub pełniąc inną ważną dla danego projektu funkcję
proponuje tematy rozmów odnoszące się do omawianych utworów
aktywnie uczestniczy w dyskusji jako dyskutant lub przewodniczący, rzeczowo przedstawia swoje stanowisko i wnioski, formułuje oryginalne, przemyślane sądy
i spostrzeżeniainterpretuje głosowo wygłaszany z pamięci lub czytany tekst, uwzględniając funkcję zastosowanych środków stylistycznych, charakter tekstu, konteksty
przejawia szczególną dbałość o kulturę słowa
oceniając pracę innych, przedstawia krytyczną, rzeczową refleksję wynikającą
z wnikliwej analizy wykonanych zadań i erudycji polonistycznej, pozostaje przy tym bezstronny i życzliwy
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura języka, ortografia i interpunkcja)
wykorzystując wiedzę o języku, odczytuje sensy symboliczne i przenośne w tekstach kultury jako efekt świadomego kształtowania warstwy stylistycznej wypowiedzi
samodzielnie poszerza wiedzę językową i wykorzystuje ją we własnych wypowiedziach
1 Tłustą czcionką wyszczególniono treści, które pojawiają się po raz pierwszy w klasie 8.