Agata Chybińska

                                                                                     

 

„A nade wszystko szanuj mowę twą ojczystą"

 

 

Na lekcjach języka polskiego korzystamy z dwóch podręczników: podręcznika do kształcenia literacko- kulturowego oraz podręcznika do kształcenia językowego.

 

Zanim zaczniemy zgłębiać tajniki języka ojczystego, warto zastanowić się, czym właściwie jest język.[1]

Język to system znaków służących porozumiewaniu się. Składa się on z zasobu słów, czyli słownika i gramatyki.

Słownik to ogromny zbiór wyrazów, czyli znaków odpowiadających poszczególnym elementom rzeczywistości. Nie wystarczy jednak nauczyć się wszystkich słów danego języka, aby móc się w nim porozumiewać. Potrzebna jest jeszcze gramatyka, czyli zbiór reguł służących do łączenia słów w dłuższe konstrukcje: zdania, związki frazeologiczne. Mając odpowiednio duży zasób słów i umiejąc posługiwać się zasadami gramatyki, konstrukcji tych możemy zbudować nieskończenie wiele.

Język pomaga człowiekowi w poznawaniu otaczającego go świata. Dzięki językowi można wyrazić myśli i przekazać wiedzę, doświadczenia, przekonania. Jest on zatem nośnikiem kultury danej społeczności.

 

Język polski jest językiem słowiańskim z rodziny zachodniosłowiańskiej, a jako oddzielny język zaczął się kształtować w X w., zapewne w związku z powstaniem i rozwojem państwa polskiego. Okresem największych zmian językowych było średniowiecze, zahamowały je upowszechnienie druku i powstanie tradycji literackiej.

Poza Polską językiem polskim mówią dziś Polacy na Litwie, Białorusi i Ukrainie oraz na Zaolziu, a także część Polonii w krajach Europy Zachodniej, Ameryki Północnej i Południowej, w Australii. Wytworzyła się tam też swoista odmiana polszczyzny na podłożu języków miejscowych, tzw. dialekt polonijny.

Do XIV w. język polski istniał tylko w regionalnych i ludowych odmianach mówionych. Wysoki poziom artystyczny pierwszych zabytków: Bogurodzica, Kazania świętokrzyskie, Psałterz floriański, należy przypisać długotrwałej tradycji polszczyzny mówionej, głównie na dworach książęcych, w administracji państwowej, retoryce świeckiej i religijnej. Sprzyjało to tworzeniu się ponadregionalnego języka ogólnego, zwanego literackim lub kulturalnym.

Od połowy XVII w. użycie języka polskiego zostało ograniczone na rzecz łaciny, zachwiały się normy językowe. Teksty polskie przeplatano słowami i zwrotami łacińskimi.

Odrodzenie języka zaczęło się w połowie XVIII w. Duży wpływ na te przemiany miały reformy Komisji Edukacji Narodowej, wprowadzające polszczyznę jako język wykładowy w szkołach i przedmiot nauczania. Stworzono wtedy podstawy stylu naukowego i urzędowego. Udało się ograniczyć wpływ łaciny i języka francuskiego. Powstały liczne gramatyki i pierwszy słownik języka polskiego.

Rozwój języka nie osłabł mimo zaborów, a pielęgnowanie polszczyzny stało się obowiązkiem patriotycznym inteligencji. Po odzyskaniu niepodległości polszczyzna powróciła do szkół i urzędów. Nastąpił rozwój stylów funkcjonalnych, a język ogólny stał się mową większości społeczeństwa. Ujednolicono terminologię techniczną, skodyfikowano normę językową i ortografię.